دوره 28، شماره 1 - ( زمستان 1400 )
جلد 28 شماره 1 صفحات 15-2 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Masoum Beglou R, Karimi N, Samadi Kafil H. A Review of the Role of Nutrition During Sars-Cov-2 Infection (COVID-19). Intern Med Today 2021; 28 (1) :2-15
URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3673-fa.html
URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3673-fa.html
معصوم بگلو رباب، کریمی نیر، صمدی کفیل حسین. مروری بر نقش تغذیه در بیماری کرونا (کووید-19). طب داخلی روز. 1400; 28 (1) :2-15
رباب معصوم بگلو1 
، نیر کریمی2 ، حسین صمدی کفیل*3
، نیر کریمی2 ، حسین صمدی کفیل*3
1- دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2- گروه صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
3- مرکز تحقیقات هماتولوژی و انکولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی تبریز، تبریز، ایران. ،Kafilhs@tbzmed.ac.ir
2- گروه صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
3- مرکز تحقیقات هماتولوژی و انکولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی تبریز، تبریز، ایران. ،
متن کامل [PDF 4430 kb]
(1392 دریافت)
| چکیده (HTML) (3205 مشاهده)
References
متن کامل: (2659 مشاهده)
مقدمه
کروناویروس 2019 یا کووید-19، یک سندرم حاد تنفسی است که توسط کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 ایجاد می‌شود. در دسامبر سال 2019، کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 ظاهراً در بازار غذاهای دریایی از حیوانات به انسان‌ها منتقل و به‌سرعت از شهر ووهان چین به سایر نقاط جهان گسترش یافت.
با توجه به افزایش سریع تعداد موارد ابتلا در مناطق چین و سایر نقاط جهان، در سی ژانویه سال 2020، کمیته اضطراری سازمان بهداشت جهانی، وضعیت اورژانسی جهانی اعلام کرد. برای مقابله با سرایت این ویروس فاصله فیزیکی و قرنطینه افراد در منازل به‌شدت بر زندگی شهروندان و به‌ویژه بر عادات غذایی و رفتارهای روزمره افراد تأثیر گذاشت [1].
دو تغییر ویژه حاصل از این رفتارها ماندن در خانه (شامل آموزش دیجیتال، کار هوشمندانه، محدودیت حضور در فضای باز و فعالیت بدنی در ورزشگاه) و ذخیره مواد غذایی به دلیل محدودیت در خرید مواد غذایی بود. علاوه بر این، قطع روال کاری عادی و معمولی ناشی از قرنطینه می‌تواند منجر به افسردگی و خستگی افراد شود که به نوبه خود با دریافت بیشتر انرژی همراه است.
علاوه بر خستگی، شنیدن یا خواندن مداوم در مورد کووید-19 از رسانه استرس‌آور بوده و هست. استرس افراد را به سمت پرخوری سوق می‌دهد. به‌ویژه «غذاهای سریع» غنی از شکر که به عنوان «ولع مصرف غذا» تعریف می‌شود. این غذاهای عمدتاً سرشار از کربوهیدرات‌های ساده می‌توانند استرس را کاهش دهند، زیرا تولید سروتونین را با تأثیر مثبت بر روحیه تقویت می‌کنند [2]. با این حال، این اثر ولع مصرف غذایی کربوهیدرات‌ها متناسب با شاخص گلیسمی غذاهایی است که با افزایش خطر ابتلا به چاقی و بیماری‌های قلبی‌عروقی همراه است که عوارض خطرناک‌تری از کووید-19 به جای می‌گذارند. شرایط جدید کرونایی ممکن است حفظ یک رژیم غذایی سالم و متنوع و همچنین یک فعالیت بدنی منظم را به خطر بیندازد.
به عنوان مثال، دسترسی محدود به خرید روزانه مواد غذایی ممکن است باعث کاهش مصرف غذاهای تازه، به‌ویژه میوه، سبزیجات و ماهی به نفع غذاهای کاملاً فرآوری‌شده، مانند غذاهای کنسرو‌شده، غذاهای غیر‌مفید، میان‌وعده‌ها و غلات آماده برای مصرف شود که معمولاً غنی از چربی، قند و نمک هستند. علاوه بر این، پاسخ‌های روانی و عاطفی افراد به شیوع ویروس کرونا، ممکن است خطر ابتلا به رفتارهای غذایی نامناسب و ناسالم را افزایش دهد. مطالعات قبلی ثابت کرده‌اند که چگونه تجربه احساسات منفی می‌تواند منجر به پرخوری، اصطلاحاً «خوردن عاطفی» شود [3].
علاوه بر این، عموم افراد جامعه ممکن است از ماندن در خانه برای مدت طولانی احساس خستگی کرده و از پرخوری به عنوان وسیله‌ای برای فرار از یکنواختی استفاده کنند [4]. از طرف دیگر، به دلیل واکنش‌های استرس فیزیولوژیکی، برخی افراد در دریافت مناسب وعده‌های غذایی ناکام می‌مانند. سرانجام ممکن است در‌نتیجه رفتارهای کم‌تحرک، تغییر رفتار سیگار کشیدن و عادت‌های خواب، سبک زندگی دچار تغییر شود [1].
با توجه به نوظهور بودن این بیماری همه‌گیر، جامعه علمی در حال حاضر به دنبال واکسن‌های مؤثر و همچنین داروهایی برای درمان آسیب‌شناسی است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، معطوف به کاهش التهاب بدون به خطر انداختن پاسخ ایمنی صحیح بیمار است. در این فرضیه، علم باید بر دارو و تغذیه تمرکز کند. اهمیت وضعیت غذایی مناسب و عادات غذایی به طور گسترده در بیماری همه‌گیر کووید-19 مشخص شده است. این مسئله نه‌تنها یک موضوع برای جلوگیری از حضور بیماری‌های غیر‌واگیر است که می‌تواند به عفونت‌های شدیدتر منجر شود، بلکه به عنوان راهی برای تعدیل وضعیت التهابی بیماران است. در‌واقع دست‌کم گرفتن اهمیت تغذیه در بیماران کووید-19 می‌تواند به طور چشمگیری نتیجه نهایی وضعیت جسمی این بیماران را تحت تأثیر قرار دهد [5].
هدف از بررسی حاضر، تجزیه و تحلیل دانش فعلی در مورد رابطه بین تغذیه، سیستم ایمنی بدن و کووید-19 به منظور تدوین برنامه‌های رژیمی و تغذیه‌ای مناسب جهت پیشگیری و بهبود در طول درمان بیماری است.
از آنجا که تاکنون درمانی مبتنی بر شواهد برای کووید-19 پیدا نشده است، انتخاب مناسب مواد مغذی از طریق وعده‌های غذایی متعادل و استفاده از روش‌های بهداشتی مناسب در انتخاب، تهیه و نگهداری مواد غذایی احتمالاً یکی از رویکردها برای مدیریت این بیماری است. نظر به اهمیت تغذیه صحیح و نیاز به منابع مروری در دسترس، این مقاله به بررسی تازه‌های تغذیه در دوران کرونا می‌پردازد.
برای این منظور، انتشار دستورالعمل‌های تغذیه سالم برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و عموم مردم یک استراتژی اساسی است. علی‌رغم تلاش‌های شدید سازمان‌های بین‌المللی تغذیه و سایر جوامع مرتبط با سلامت برای تهیه رهنمودها و مشاوره‌های مربوط به بیماری همه‌گیر کووید-19، هنوز این مطالب به‌درستی در دسترس تمام افراد قرار نگرفته است. در همین حال، عموم مردم با انبوهی از اطلاعات تغذیه‌ای گاه متناقض مقامات دولتی، صنعت مکمل‌های غذایی، علاقه‌مندان به تغذیه، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و دیگر افراد صاحب نظر یا افراد بدون دانش کافی در مورد چگونگی جلوگیری از کووید-19، بمباران شده‌اند.
بنابراین جست‌وجویی برای اطلاعات به‌دست‌آمده از چندین کشور تحت تأثیر همه‌گیری و همچنین نسخه‌های خطی شناسایی‌شده در پایگاه‌های علمی انجام شد. هدف پرداختن به یک سؤال اصلی بود: چه توصیه‌های درباره تغذیه برای افراد قرنطینه‌شده در طول بیماری همه‌گیر کووید-19 ارائه می‌شود؟
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبرهای غذایی، پروتئین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند مفید باشند و می‌توان آن‌ها را از انواع غذاهای تازه و فرآوری‌نشده به دست آورد. نوشیدن آب کافی و خودداری از مصرف شکر، چربی و نمک زیاد نیز سفارش شده است.
توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی برای مادران شیرده مبتلا به کرونا
- نوزادان زنان مبتلا به کووید-19 می‌توانند از شیر مادر تغذیه کنند.
- بهداشت تنفس را هنگام تغذیه رعایت کنید.
- در صورت وجود علائم، ماسک بزنید.
- دست‌ها را قبل و بعد از لمس کودک بشویید.
- سطوح متداول استفاده‌شده را به طور مرتب تمیز و ضدعفونی کنید.
توصیه‌های یونیسف در مورد مواد غذایی
- مصرف میوه و سبزیجات را ادامه دهید.
- گزینه‌های مواد غذایی سالم خشک یا کنسرو‌شده را در صورت عدم دسترسی به محصولات تازه انتخاب کنید.
- کنسرو ماهی روغنی سرشار از پروتئین، اسیدهای چرب امگا 3 و انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید است.
- مجموعه‌ای از میان‌وعده‌های سالم را ایجاد کنید.
- مصرف غذاهای کاملاً فرآوری‌شده را محدود کنید.
- آشپزی و غذا خوردن را سرگرم‌کننده و معنادار کرده و برای تغذیه ز‌مان زیادی صرف کنید [6].
توصیه‌های یونیسف برای مادران شیرده
تعادل تغذیه‌ای سیستم ایمنی بدن نیز در هر طیف سنی مهم است. در دوران کودکی، شیردهی می‌تواند در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های تنفسی محافظت ایجاد کند، زیرا شیر مادر حاوی آنتی‌بادی، آنزیم‌ها و هورمون‌هایی است که می‌توانند منجر به سلامت شوند. برخی از مواد مغذی، مانند اسیدهای چرب اشباع‌نشده امگا 3 و پروبیوتیک‌ها، به واکنش‌های ضد‌التهابی و مقاومت بیشتر در برابر عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مرتبط شده‌اند. در این ایام توجه به چند نکته زیر مفید است:
- شیر مادر برای نوزادان و کودکان 6 تا 24ماهه به عنوان یک ماده غذایی مناسب بهتر است باقی بماند.
- اگر مادر به دلیل عفونت کووید-19 یا سایر عوارض بیش از حد نتواند فرزندش را از شیر خودش تغذیه کند، باید از او حمایت شود تا با خیال راحت از طریق شیر جایگزین به نوزاد خود شیر بدهد.
- هنگام استفاده از ماسک، بهداشت تنفسی را رعایت کنید.
- دست‌ها را قبل و بعد از لمس کودک بشویید.
- سطوح را به طور معمول تمیز و ضد عفونی کنید.
توصیه یونیسف در رابطه با مواد غذایی بسته‌بندی‌شده
- هرگونه بسته‌بندی و اجتناب غیرضروری باید برداشته و درون سطل آشغال دردار قرار داده شود.
- بسته‌بندی‌هایی مانند قوطی‌ها را می‌توان قبل از باز کردن با ضدعفونیکننده تمیز کرد.
- دست‌ها را حداقل به مدت بیست ثانیه با آب و صابون بشویید یا از مالش دست با ضدعفونیکننده مبتنی بر الکل استفاده کنید.
- محصولات بسته‌بندی‌نشده، مانند میوه و سبزیجات باید کاملاً در زیر آب روان شسته شوند.
توصیه‌هایی برای تأمین امنیت غذایی در سطوح مختلف
در ادامه به توصیه‌هایی در سطوح مختلف برای پیشگیری و مدیریت بیماری کووید-19 اشاره می‌شود.
در سطح فردی
• سعی کنید وعده‌های غذایی متعادل داشته باشید. از میان‌وعده‌های نامنظم خودداری کنید.
• غذاهای غنی از ویتامین‌های A، C، E، B6 و B12، روی و آهن، مانند مرکبات، سبزیجات برگ‌سبز تیره، مغزها و محصولات لبنی را انتخاب کنید.
• سبک زندگی سالم همراه با ورزش (ورزش در منزل)، خواب منظم و مدیتیشن داشته باشید.
• از استعمال سیگار، الکل و مواد مخدر خودداری کنید. [6].
• از انتشار اطلاعات غلط مربوط به تغذیه و رژیم غذایی و کووید-19 خودداری کنید.
در سطح جامعه
• آگاهی در مورد پیامدهای ویرانگر احتکار و خرید وحشت‌زده گسترش داده شود.
• شناسایی و حمایت از جمعیت‌های در معرض سوءتغذیه در جامعه، به‌ویژه افراد مسن و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن انجام داده شود.
• یک سیستم پشتیبانی منسجم و قابل اعتماد برای اطمینان از در دسترس بودن و مقرون‌به‌صرفه بودن کالاهای اساسی غذایی برای همه اعضای جامعه ایجاد شود. [6].
در سطح ملی
• تعریف، تأمین مالی و توزیع سبد غذایی با حداقل رژیم غذایی که نیازهای بهداشتی مردم را برطرف کند. همچنین استفاده از محصولات کشاورزی محلی کشور را تضمین کند و وابستگی به واردات مواد غذایی را به حداقل برساند.
• بایستی به منظور تأمین منابع مالی خرید و تهیه مواد غذایی، منابع را بسیج کرد.
• لغو مالیات برای غذاهای اصلی و کالاها در دستور کار قرار گیرد.
• از صنایع کشاورزی و تولید مواد غذایی پشتیبانی شود.
• نظارت و بازرسی دقیق در زمینه قیمت مواد غذایی و بازارها صورت گیرد.
• شفافیت بالا برای ایجاد اعتماد و پشتیبانی بسیار مهم است.
در سطح جهانی
• اطمینان از جریان مداوم تجارت جهانی، اجتناب از هرگونه محدودیت تجاری برای جلوگیری از بدتر شدن شرایط محلی که قبلاً جوامع با آن‌ها مواجه شده‌اند، مفید خواهد بود تا مواد غذایی و خوراک و همچنین منابع تولیدی کشاورزی حالت پایدار داشته باشند.
• تعرفه واردات و سایر محدودیت‌های کالاهای غذایی کاهش داده شود [6].
تغذیه افراد چاق
ممکن است بالا بودن میزان چاقی و دیابت بین تعداد اندکی از افراد، حداقل تا حدی، نشان‌دهنده تفاوت‌های بهداشتی مشاهده‌شده در برابر کووید-19 در این گروه‌ها باشد [7]. داده‌ها حاکی از آن است که این افراد دسترسی آسان به انتخاب مواد غذایی سالم و آموزش تغذیه‌ای نداشته‌اند و این احتمالاً به دلیل افزایش نرخ فقر و کاهش دسترسی به خدمات بهداشتی با کیفیت در ایالات متحده است [7]. بنابراین دسترسی به غذاهای سالم و تازه باید برای کسانی فراهم شود که به طور معمول توانایی تهیه آن‌ها را ندارند تا از این طریق بیماری مزمن در این جوامع برطرف شود. در‌واقع مطالعات نشان می‌دهد که مصرف غذاهای سالم، حتی در صورت وجود آسیب‌شناسی چاقی، اثر سریع ضد‌التهابی دارد [8]. تغییر در این سیاست‌ها همچنین می‌تواند با افزایش کارایی واکسن‌ها، منافع طولانی‌مدتی در پیشگیری از بیماری‌ها، ازجمله کووید-19 داشته باشد، زیرا اثبات‌شده که واکسن‌ها در افراد چاق کمتر مؤثر هستند [9].
در بیشتر جمعیت در معرض خطر، انتظار می‌رود که اکثریت قریب‌به‌اتفاق بیماران مبتلا به کووید-19 بهبود یابند. با این حال احتمال ایجاد پیامدهای طولانی‌مدت غیرمستقیم این بیماری نیز می‌تواند وجود داشته باشد. علاوه بر آسیب بالقوه طولانی‌مدت ریه، تأثیرات احتمالی بر عملکرد عصبی نیز قابل توجه است. دلیل این امر این است که مشخص شده که رویدادهای التهابی محیطی می‌توانند پاسخ تورمی عصبی شدید و مداومی را در افراد آسیب‌پذیر ایجاد کنند.
درمجموع بسیار مهم است که تأثیر عادات سبک زندگی، مانند رژیم‌های غذایی ناسالم، بر حساسیت به کووید-19 و بهبود را در نظر گرفت. علاوه بر این، تعداد زیادی از افرادی که از کووید-19 بهبود می‌یابند ممکن است با رژیم‌های غذایی ناسالم زودتر آسیب‌دیده و دچار مشکل شوند. بنابراین توصیه شده است که افراد از خوردن غذاهای سرشار از چربی اشباع‌شده و شکر خودداری کرده و در عوض مقادیر زیادی فیبر، غلات کامل، چربی‌های اشباع‌نشده و آنتی‌اکسیدان‌ها را برای تقویت عملکرد سیستم ایمنی مصرف کنند [8].
توصیه‌های تغذیه برای پیشگیری از بیماری‌های تنفسی و کرونا
عملکرد سیستم ایمنی بدن، نقشی مهمی در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی، ازجمله بیماری ویروس کرونا دارد. عامل شدت یافتن بیماری ناشی از ابتلا به این ویروس، بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت و بیماری‌های ریوی، بیماری‌های قلبی، سوءتغذیه و نداشتن تغذیه صحیح است. در افراد آلوده به SARS-CoV-2، تغذیه می‌تواند شدت عوارض بالینی کووید-19 را تعیین کند.
مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین (به عنوان مثال C ،B ،A و D)، مواد معدنی (به عنوان مثال، سلنیوم، روی و آهن) و اسیدهای چرب امگا 3 توسط ژانگ و لئو به عنوان یک گزینه درمانی برای بیماران کووید-19 و به عنوان درمان پیشگیرانه در برابر عفونت ریه به حساب آمده‌اند. کمبود دریافت مواد غذایی و ویتامین‌هایی مثل ویتامین C ،A و D و تضعیف سیستم ایمنی بدن احتمال ابتلا به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد [10].
ویتامین A برای تکثیر لنفوسیت‌های T، تولید سیتوکین‌های واکنش‌دهنده سیستم ایمنی و سلول‌های کشنده طبیعی مفید است. ویتامین‌های D و E سیستم ایمنی را تنظیم می‌کنند و فیبرها باعث تغییر در میکروبیوتای روده با تأثیر مثبت بر سیستم ایمنی بدن می‌شوند. روی و سلنیوم باعث کاهش علائم سرماخوردگی می‌شوند. اسیدهای چرب ضروری به کنترل التهاب، عفونت‌ها، ایجاد ارتباط با تولید هورمون‌ها و آنتی‌بادی‌ها کمک می‌کنند [11, 12, 13].
شواهدی از مدل‌های حیوانی وجود دارد که نشان می‌دهد رابطه مستقیمی بین رژیم‌های غذایی با کمبود ویتامین A ،E و D و پاسخ ایمنی در عفونت‌های تنفسی و انتقال ناشی از ویروس‌های کرونا وجود دارد. این رژیم‌های دچار کمبود، همچنین باعث کاهش اثر واکسن‌های غیرفعال‌شده ویروس کرونای گاوی شده که این امر باعث حساسیت بیشتر حیوانات به بیماری‌های عفونی شده است. به همین دلیل این مطالعات اهمیت مصرف این منابع غذایی را به‌ویژه در طول بیماری همه‌گیر برجسته می‌کند [13, 14] (جدول شماره 1).
.jpg)
با در نظر گرفتن رهنمودهای تغذیه‌ای خاص برای بیماری همه‌گیر کووید-19، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل توصیه‌هایی را برای ایمنی مواد غذایی برای افراد و مشاغل منتشر کردند [15].
علاوه بر موارد ذکر‌شده، میوه‌ها و سبزیجات منابع خوبی از آب، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر هستند که همه آن‌ها در کنترل فشار خون بالا، دیابت و افزایش وزن نقش دارند [16].
میوه‌هایی مثل پرتقال، نارنگی، لیموشیرین، کیوی و سبزی‌های دارای ویتامین C مثل انواع کلم، گل کلم، شلغم، فلفل سبز و فلفل دلمه‌ای، جعفری، پیازچه، شاهی، گوجه‌فرنگی از منابع غذایی خوب ویتامین C هستند. مصرف روزانه یک عدد پرتقال یا دو عدد نارنگی، ویتامین C مورد نیاز روزانه بدن را تأمین می‌کند.
سبزی‌های با رنگ سبز تیره مثل اسفناج، برگ چغندر،کاهوی تیره، کدو حلوایی و هویج هم از منابع خوب ویتامین A هستند. در حالت کلی به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن مصرف روزانه سه واحد از گروه سبزی‌ها (به جز سبزی‌های نشاسته‌ای) و حداقل دو واحد میوه توصیه می‌شود.
سالمندان، کودکان زیر پنج سال، مادران باردار و بیمارانی که داروهای کورتونی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند و لازم است برای پیشگیری نکات زیر را رعایت کنند:
- استفاده روزانه از سبزی یا سالاد همراه با آب لیموترش یا آب نارنج تازه؛
- استفاده روزانه از هویج و کدوحلوایی در غذاها؛
- مصرف پیاز خام به دلیل داشتن ویتامین C همراه با غذا؛
- اجتناب از مصرف سوسیس و کالباس و سایر فست‌فودها و غذاهای چرب و سنگین؛
- استفاده از منابع پروتئین در غذای روزانه، مثل حبوبات یا تخم مرغ؛
- استفاده از منابع غذایی حاوی آهن و روی مثل حبوبات به عنوان جایگزین مناسب گوشت، شیر، لبنیات، سبزی‌های برگ سبز و انواع خشکبار؛
- اجتناب از خوردن غذاهای نیم‌پز، مثل تخم مرغ عسلی، نیمرو و بعضی از کباب‌ها؛
- اجتناب از خوردن غذا و مایعات در مکان‌هایی که از نظر بهداشتی مورد اطمینان نیستند؛
- استفاده از غذاهای آبکی، مثل سوپ و آش همراه با آب لیموی تازه و مایعات گرم در صورت داشتن علائم سرماخوردگی؛
- استفاده روزانه از جوانه‌های گندم، ماش و شبدر حاوی ویتامین C؛
- استفاده از میوه‌های حاوی آنتی‌اکسیدان فصل مثل انار، پرتقال‌های توسرخ، گریپ فروت و... .
البته مهم است که تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه و حصول اطمینان از دریافت کافی ریز‌مغذی‌ها و پروتئین از برنامه غذایی روزانه رعایت شود [18].
همچنین نوشیدن آب یا حفظ آب‌رسانی کافی به بدن توسط محققان پیشنهاد شده، اما راهنمایی در مورد مقدار آب مناسب ارائه نشده است. شواهد در‌خصوص ارتباط مستقیم بین وضعیت آب‌رسانی و سلامت قبلاً تأیید شده است. آب برای هموستاز سلولی، عملکرد کلیه، کنترل دمای بدن، تنظیم خلق‌و‌خو، عملکرد شناختی، عملکرد دستگاه گوارش و قلب و پیشگیری از سردرد ضروری است [17].
طبق گفته سازمان ایمنی غذا در اروپا، تا زمانی که برخی اقدامات احتیاطی انجام شود، نیازی به ضدعفونی کردن بسته‌بندی مواد غذایی نیست.
- هنگام خرید فاصله ایمن (یک تا دو متر) از افراد دیگر حفظ شود.
- هنگام بیماری در صورت امکان، مواد غذایی به صورت اینترنتی سفارش داده شده یا از اعضای خانواده یا دوستان در خرید کمک گرفته شود.
- از دست زدن به غذاها در قفسه، مگر در صورت خرید خودداری شود.
- مراجعه به سوپرمارکت با برنامه‌ریزی نوع وعده‌های غذایی محدود شود.
- هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی خود را با دستمال یا آستین خود پوشانده و پس از آن دست‌ها شسته شود.
- بعد از شستن دست‌ها، از دست زدن به صورت، بینی و دهان خودداری شود.
سایر روش‌های افزایش سلامت روحی و جسمی در ایام کرونا
ورزش و داشتن تحرک کافی، ارتباط مجازی از راه دور با دوستان و آشنایان، خواب منظم و کافی، دور کردن استرس و پریشانی از خود، از سایر روش‌هایی است که در ایام کرونا برای افراد کمک‌کننده خواهد بود.
نتیجه‌گیری
بیماری همه‌گیر کووید-19 تأثیر گسترده‌ای بر سلامت، اقتصاد و معیشت انسان‌ها گذشته است و باعث ایجاد تغییرات ناگهانی در شیوه زندگی انسان‌ها از طریق فاصله اجتماعی و قرنطینه در خانه، با عواقب جبران‌ناپذیر روحی شده است. بهینه‌سازی بهداشت عمومی در طی این بیماری همه‌گیر، نه‌تنها به دانش علوم‌پزشکی و بیولوژیکی، بلکه به همه علوم مرتبط با سبک زندگی، مطالعات اجتماعی و رفتاری، ازجمله عادات غذایی و سبک زندگی نیاز دارد. تغییر در سبک تغذیه و انتخاب رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و غلبه بر بیماری‌ها، ازجمله بیماری کرونا منجر شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مروری بوده و اصول اخلاق پژوهش در نگارش مقاله رعایت شده است.
حامی مالی
این مطالعه توسط مرکز تحقیقات هماتولوژی و انکولوژی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه تبریز مورد حمایت قرار گرفت
مشارکت نویسندگان
کلیه نویسندگان در جمع‌آوری مطالب، مطالعه کتابخانه‌ای، نگارش مقاله و نهایی‌سازی مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
کروناویروس 2019 یا کووید-19، یک سندرم حاد تنفسی است که توسط کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 ایجاد می‌شود. در دسامبر سال 2019، کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 ظاهراً در بازار غذاهای دریایی از حیوانات به انسان‌ها منتقل و به‌سرعت از شهر ووهان چین به سایر نقاط جهان گسترش یافت.
با توجه به افزایش سریع تعداد موارد ابتلا در مناطق چین و سایر نقاط جهان، در سی ژانویه سال 2020، کمیته اضطراری سازمان بهداشت جهانی، وضعیت اورژانسی جهانی اعلام کرد. برای مقابله با سرایت این ویروس فاصله فیزیکی و قرنطینه افراد در منازل به‌شدت بر زندگی شهروندان و به‌ویژه بر عادات غذایی و رفتارهای روزمره افراد تأثیر گذاشت [1].
دو تغییر ویژه حاصل از این رفتارها ماندن در خانه (شامل آموزش دیجیتال، کار هوشمندانه، محدودیت حضور در فضای باز و فعالیت بدنی در ورزشگاه) و ذخیره مواد غذایی به دلیل محدودیت در خرید مواد غذایی بود. علاوه بر این، قطع روال کاری عادی و معمولی ناشی از قرنطینه می‌تواند منجر به افسردگی و خستگی افراد شود که به نوبه خود با دریافت بیشتر انرژی همراه است.
علاوه بر خستگی، شنیدن یا خواندن مداوم در مورد کووید-19 از رسانه استرس‌آور بوده و هست. استرس افراد را به سمت پرخوری سوق می‌دهد. به‌ویژه «غذاهای سریع» غنی از شکر که به عنوان «ولع مصرف غذا» تعریف می‌شود. این غذاهای عمدتاً سرشار از کربوهیدرات‌های ساده می‌توانند استرس را کاهش دهند، زیرا تولید سروتونین را با تأثیر مثبت بر روحیه تقویت می‌کنند [2]. با این حال، این اثر ولع مصرف غذایی کربوهیدرات‌ها متناسب با شاخص گلیسمی غذاهایی است که با افزایش خطر ابتلا به چاقی و بیماری‌های قلبی‌عروقی همراه است که عوارض خطرناک‌تری از کووید-19 به جای می‌گذارند. شرایط جدید کرونایی ممکن است حفظ یک رژیم غذایی سالم و متنوع و همچنین یک فعالیت بدنی منظم را به خطر بیندازد.
به عنوان مثال، دسترسی محدود به خرید روزانه مواد غذایی ممکن است باعث کاهش مصرف غذاهای تازه، به‌ویژه میوه، سبزیجات و ماهی به نفع غذاهای کاملاً فرآوری‌شده، مانند غذاهای کنسرو‌شده، غذاهای غیر‌مفید، میان‌وعده‌ها و غلات آماده برای مصرف شود که معمولاً غنی از چربی، قند و نمک هستند. علاوه بر این، پاسخ‌های روانی و عاطفی افراد به شیوع ویروس کرونا، ممکن است خطر ابتلا به رفتارهای غذایی نامناسب و ناسالم را افزایش دهد. مطالعات قبلی ثابت کرده‌اند که چگونه تجربه احساسات منفی می‌تواند منجر به پرخوری، اصطلاحاً «خوردن عاطفی» شود [3].
علاوه بر این، عموم افراد جامعه ممکن است از ماندن در خانه برای مدت طولانی احساس خستگی کرده و از پرخوری به عنوان وسیله‌ای برای فرار از یکنواختی استفاده کنند [4]. از طرف دیگر، به دلیل واکنش‌های استرس فیزیولوژیکی، برخی افراد در دریافت مناسب وعده‌های غذایی ناکام می‌مانند. سرانجام ممکن است در‌نتیجه رفتارهای کم‌تحرک، تغییر رفتار سیگار کشیدن و عادت‌های خواب، سبک زندگی دچار تغییر شود [1].
با توجه به نوظهور بودن این بیماری همه‌گیر، جامعه علمی در حال حاضر به دنبال واکسن‌های مؤثر و همچنین داروهایی برای درمان آسیب‌شناسی است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، معطوف به کاهش التهاب بدون به خطر انداختن پاسخ ایمنی صحیح بیمار است. در این فرضیه، علم باید بر دارو و تغذیه تمرکز کند. اهمیت وضعیت غذایی مناسب و عادات غذایی به طور گسترده در بیماری همه‌گیر کووید-19 مشخص شده است. این مسئله نه‌تنها یک موضوع برای جلوگیری از حضور بیماری‌های غیر‌واگیر است که می‌تواند به عفونت‌های شدیدتر منجر شود، بلکه به عنوان راهی برای تعدیل وضعیت التهابی بیماران است. در‌واقع دست‌کم گرفتن اهمیت تغذیه در بیماران کووید-19 می‌تواند به طور چشمگیری نتیجه نهایی وضعیت جسمی این بیماران را تحت تأثیر قرار دهد [5].
هدف از بررسی حاضر، تجزیه و تحلیل دانش فعلی در مورد رابطه بین تغذیه، سیستم ایمنی بدن و کووید-19 به منظور تدوین برنامه‌های رژیمی و تغذیه‌ای مناسب جهت پیشگیری و بهبود در طول درمان بیماری است.
از آنجا که تاکنون درمانی مبتنی بر شواهد برای کووید-19 پیدا نشده است، انتخاب مناسب مواد مغذی از طریق وعده‌های غذایی متعادل و استفاده از روش‌های بهداشتی مناسب در انتخاب، تهیه و نگهداری مواد غذایی احتمالاً یکی از رویکردها برای مدیریت این بیماری است. نظر به اهمیت تغذیه صحیح و نیاز به منابع مروری در دسترس، این مقاله به بررسی تازه‌های تغذیه در دوران کرونا می‌پردازد.
برای این منظور، انتشار دستورالعمل‌های تغذیه سالم برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و عموم مردم یک استراتژی اساسی است. علی‌رغم تلاش‌های شدید سازمان‌های بین‌المللی تغذیه و سایر جوامع مرتبط با سلامت برای تهیه رهنمودها و مشاوره‌های مربوط به بیماری همه‌گیر کووید-19، هنوز این مطالب به‌درستی در دسترس تمام افراد قرار نگرفته است. در همین حال، عموم مردم با انبوهی از اطلاعات تغذیه‌ای گاه متناقض مقامات دولتی، صنعت مکمل‌های غذایی، علاقه‌مندان به تغذیه، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و دیگر افراد صاحب نظر یا افراد بدون دانش کافی در مورد چگونگی جلوگیری از کووید-19، بمباران شده‌اند.
بنابراین جست‌وجویی برای اطلاعات به‌دست‌آمده از چندین کشور تحت تأثیر همه‌گیری و همچنین نسخه‌های خطی شناسایی‌شده در پایگاه‌های علمی انجام شد. هدف پرداختن به یک سؤال اصلی بود: چه توصیه‌های درباره تغذیه برای افراد قرنطینه‌شده در طول بیماری همه‌گیر کووید-19 ارائه می‌شود؟
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبرهای غذایی، پروتئین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند مفید باشند و می‌توان آن‌ها را از انواع غذاهای تازه و فرآوری‌نشده به دست آورد. نوشیدن آب کافی و خودداری از مصرف شکر، چربی و نمک زیاد نیز سفارش شده است.
توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی برای مادران شیرده مبتلا به کرونا
- نوزادان زنان مبتلا به کووید-19 می‌توانند از شیر مادر تغذیه کنند.
- بهداشت تنفس را هنگام تغذیه رعایت کنید.
- در صورت وجود علائم، ماسک بزنید.
- دست‌ها را قبل و بعد از لمس کودک بشویید.
- سطوح متداول استفاده‌شده را به طور مرتب تمیز و ضدعفونی کنید.
توصیه‌های یونیسف در مورد مواد غذایی
- مصرف میوه و سبزیجات را ادامه دهید.
- گزینه‌های مواد غذایی سالم خشک یا کنسرو‌شده را در صورت عدم دسترسی به محصولات تازه انتخاب کنید.
- کنسرو ماهی روغنی سرشار از پروتئین، اسیدهای چرب امگا 3 و انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید است.
- مجموعه‌ای از میان‌وعده‌های سالم را ایجاد کنید.
- مصرف غذاهای کاملاً فرآوری‌شده را محدود کنید.
- آشپزی و غذا خوردن را سرگرم‌کننده و معنادار کرده و برای تغذیه ز‌مان زیادی صرف کنید [6].
توصیه‌های یونیسف برای مادران شیرده
تعادل تغذیه‌ای سیستم ایمنی بدن نیز در هر طیف سنی مهم است. در دوران کودکی، شیردهی می‌تواند در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های تنفسی محافظت ایجاد کند، زیرا شیر مادر حاوی آنتی‌بادی، آنزیم‌ها و هورمون‌هایی است که می‌توانند منجر به سلامت شوند. برخی از مواد مغذی، مانند اسیدهای چرب اشباع‌نشده امگا 3 و پروبیوتیک‌ها، به واکنش‌های ضد‌التهابی و مقاومت بیشتر در برابر عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مرتبط شده‌اند. در این ایام توجه به چند نکته زیر مفید است:
- شیر مادر برای نوزادان و کودکان 6 تا 24ماهه به عنوان یک ماده غذایی مناسب بهتر است باقی بماند.
- اگر مادر به دلیل عفونت کووید-19 یا سایر عوارض بیش از حد نتواند فرزندش را از شیر خودش تغذیه کند، باید از او حمایت شود تا با خیال راحت از طریق شیر جایگزین به نوزاد خود شیر بدهد.
- هنگام استفاده از ماسک، بهداشت تنفسی را رعایت کنید.
- دست‌ها را قبل و بعد از لمس کودک بشویید.
- سطوح را به طور معمول تمیز و ضد عفونی کنید.
توصیه یونیسف در رابطه با مواد غذایی بسته‌بندی‌شده
- هرگونه بسته‌بندی و اجتناب غیرضروری باید برداشته و درون سطل آشغال دردار قرار داده شود.
- بسته‌بندی‌هایی مانند قوطی‌ها را می‌توان قبل از باز کردن با ضدعفونیکننده تمیز کرد.
- دست‌ها را حداقل به مدت بیست ثانیه با آب و صابون بشویید یا از مالش دست با ضدعفونیکننده مبتنی بر الکل استفاده کنید.
- محصولات بسته‌بندی‌نشده، مانند میوه و سبزیجات باید کاملاً در زیر آب روان شسته شوند.
توصیه‌هایی برای تأمین امنیت غذایی در سطوح مختلف
در ادامه به توصیه‌هایی در سطوح مختلف برای پیشگیری و مدیریت بیماری کووید-19 اشاره می‌شود.
در سطح فردی
• سعی کنید وعده‌های غذایی متعادل داشته باشید. از میان‌وعده‌های نامنظم خودداری کنید.
• غذاهای غنی از ویتامین‌های A، C، E، B6 و B12، روی و آهن، مانند مرکبات، سبزیجات برگ‌سبز تیره، مغزها و محصولات لبنی را انتخاب کنید.
• سبک زندگی سالم همراه با ورزش (ورزش در منزل)، خواب منظم و مدیتیشن داشته باشید.
• از استعمال سیگار، الکل و مواد مخدر خودداری کنید. [6].
• از انتشار اطلاعات غلط مربوط به تغذیه و رژیم غذایی و کووید-19 خودداری کنید.
در سطح جامعه
• آگاهی در مورد پیامدهای ویرانگر احتکار و خرید وحشت‌زده گسترش داده شود.
• شناسایی و حمایت از جمعیت‌های در معرض سوءتغذیه در جامعه، به‌ویژه افراد مسن و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن انجام داده شود.
• یک سیستم پشتیبانی منسجم و قابل اعتماد برای اطمینان از در دسترس بودن و مقرون‌به‌صرفه بودن کالاهای اساسی غذایی برای همه اعضای جامعه ایجاد شود. [6].
در سطح ملی
• تعریف، تأمین مالی و توزیع سبد غذایی با حداقل رژیم غذایی که نیازهای بهداشتی مردم را برطرف کند. همچنین استفاده از محصولات کشاورزی محلی کشور را تضمین کند و وابستگی به واردات مواد غذایی را به حداقل برساند.
• بایستی به منظور تأمین منابع مالی خرید و تهیه مواد غذایی، منابع را بسیج کرد.
• لغو مالیات برای غذاهای اصلی و کالاها در دستور کار قرار گیرد.
• از صنایع کشاورزی و تولید مواد غذایی پشتیبانی شود.
• نظارت و بازرسی دقیق در زمینه قیمت مواد غذایی و بازارها صورت گیرد.
• شفافیت بالا برای ایجاد اعتماد و پشتیبانی بسیار مهم است.
در سطح جهانی
• اطمینان از جریان مداوم تجارت جهانی، اجتناب از هرگونه محدودیت تجاری برای جلوگیری از بدتر شدن شرایط محلی که قبلاً جوامع با آن‌ها مواجه شده‌اند، مفید خواهد بود تا مواد غذایی و خوراک و همچنین منابع تولیدی کشاورزی حالت پایدار داشته باشند.
• تعرفه واردات و سایر محدودیت‌های کالاهای غذایی کاهش داده شود [6].
تغذیه افراد چاق
ممکن است بالا بودن میزان چاقی و دیابت بین تعداد اندکی از افراد، حداقل تا حدی، نشان‌دهنده تفاوت‌های بهداشتی مشاهده‌شده در برابر کووید-19 در این گروه‌ها باشد [7]. داده‌ها حاکی از آن است که این افراد دسترسی آسان به انتخاب مواد غذایی سالم و آموزش تغذیه‌ای نداشته‌اند و این احتمالاً به دلیل افزایش نرخ فقر و کاهش دسترسی به خدمات بهداشتی با کیفیت در ایالات متحده است [7]. بنابراین دسترسی به غذاهای سالم و تازه باید برای کسانی فراهم شود که به طور معمول توانایی تهیه آن‌ها را ندارند تا از این طریق بیماری مزمن در این جوامع برطرف شود. در‌واقع مطالعات نشان می‌دهد که مصرف غذاهای سالم، حتی در صورت وجود آسیب‌شناسی چاقی، اثر سریع ضد‌التهابی دارد [8]. تغییر در این سیاست‌ها همچنین می‌تواند با افزایش کارایی واکسن‌ها، منافع طولانی‌مدتی در پیشگیری از بیماری‌ها، ازجمله کووید-19 داشته باشد، زیرا اثبات‌شده که واکسن‌ها در افراد چاق کمتر مؤثر هستند [9].
در بیشتر جمعیت در معرض خطر، انتظار می‌رود که اکثریت قریب‌به‌اتفاق بیماران مبتلا به کووید-19 بهبود یابند. با این حال احتمال ایجاد پیامدهای طولانی‌مدت غیرمستقیم این بیماری نیز می‌تواند وجود داشته باشد. علاوه بر آسیب بالقوه طولانی‌مدت ریه، تأثیرات احتمالی بر عملکرد عصبی نیز قابل توجه است. دلیل این امر این است که مشخص شده که رویدادهای التهابی محیطی می‌توانند پاسخ تورمی عصبی شدید و مداومی را در افراد آسیب‌پذیر ایجاد کنند.
درمجموع بسیار مهم است که تأثیر عادات سبک زندگی، مانند رژیم‌های غذایی ناسالم، بر حساسیت به کووید-19 و بهبود را در نظر گرفت. علاوه بر این، تعداد زیادی از افرادی که از کووید-19 بهبود می‌یابند ممکن است با رژیم‌های غذایی ناسالم زودتر آسیب‌دیده و دچار مشکل شوند. بنابراین توصیه شده است که افراد از خوردن غذاهای سرشار از چربی اشباع‌شده و شکر خودداری کرده و در عوض مقادیر زیادی فیبر، غلات کامل، چربی‌های اشباع‌نشده و آنتی‌اکسیدان‌ها را برای تقویت عملکرد سیستم ایمنی مصرف کنند [8].
توصیه‌های تغذیه برای پیشگیری از بیماری‌های تنفسی و کرونا
عملکرد سیستم ایمنی بدن، نقشی مهمی در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی، ازجمله بیماری ویروس کرونا دارد. عامل شدت یافتن بیماری ناشی از ابتلا به این ویروس، بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت و بیماری‌های ریوی، بیماری‌های قلبی، سوءتغذیه و نداشتن تغذیه صحیح است. در افراد آلوده به SARS-CoV-2، تغذیه می‌تواند شدت عوارض بالینی کووید-19 را تعیین کند.
مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین (به عنوان مثال C ،B ،A و D)، مواد معدنی (به عنوان مثال، سلنیوم، روی و آهن) و اسیدهای چرب امگا 3 توسط ژانگ و لئو به عنوان یک گزینه درمانی برای بیماران کووید-19 و به عنوان درمان پیشگیرانه در برابر عفونت ریه به حساب آمده‌اند. کمبود دریافت مواد غذایی و ویتامین‌هایی مثل ویتامین C ،A و D و تضعیف سیستم ایمنی بدن احتمال ابتلا به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد [10].
ویتامین A برای تکثیر لنفوسیت‌های T، تولید سیتوکین‌های واکنش‌دهنده سیستم ایمنی و سلول‌های کشنده طبیعی مفید است. ویتامین‌های D و E سیستم ایمنی را تنظیم می‌کنند و فیبرها باعث تغییر در میکروبیوتای روده با تأثیر مثبت بر سیستم ایمنی بدن می‌شوند. روی و سلنیوم باعث کاهش علائم سرماخوردگی می‌شوند. اسیدهای چرب ضروری به کنترل التهاب، عفونت‌ها، ایجاد ارتباط با تولید هورمون‌ها و آنتی‌بادی‌ها کمک می‌کنند [11, 12, 13].
شواهدی از مدل‌های حیوانی وجود دارد که نشان می‌دهد رابطه مستقیمی بین رژیم‌های غذایی با کمبود ویتامین A ،E و D و پاسخ ایمنی در عفونت‌های تنفسی و انتقال ناشی از ویروس‌های کرونا وجود دارد. این رژیم‌های دچار کمبود، همچنین باعث کاهش اثر واکسن‌های غیرفعال‌شده ویروس کرونای گاوی شده که این امر باعث حساسیت بیشتر حیوانات به بیماری‌های عفونی شده است. به همین دلیل این مطالعات اهمیت مصرف این منابع غذایی را به‌ویژه در طول بیماری همه‌گیر برجسته می‌کند [13, 14] (جدول شماره 1).
با در نظر گرفتن رهنمودهای تغذیه‌ای خاص برای بیماری همه‌گیر کووید-19، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل توصیه‌هایی را برای ایمنی مواد غذایی برای افراد و مشاغل منتشر کردند [15].
علاوه بر موارد ذکر‌شده، میوه‌ها و سبزیجات منابع خوبی از آب، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر هستند که همه آن‌ها در کنترل فشار خون بالا، دیابت و افزایش وزن نقش دارند [16].
میوه‌هایی مثل پرتقال، نارنگی، لیموشیرین، کیوی و سبزی‌های دارای ویتامین C مثل انواع کلم، گل کلم، شلغم، فلفل سبز و فلفل دلمه‌ای، جعفری، پیازچه، شاهی، گوجه‌فرنگی از منابع غذایی خوب ویتامین C هستند. مصرف روزانه یک عدد پرتقال یا دو عدد نارنگی، ویتامین C مورد نیاز روزانه بدن را تأمین می‌کند.
سبزی‌های با رنگ سبز تیره مثل اسفناج، برگ چغندر،کاهوی تیره، کدو حلوایی و هویج هم از منابع خوب ویتامین A هستند. در حالت کلی به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن مصرف روزانه سه واحد از گروه سبزی‌ها (به جز سبزی‌های نشاسته‌ای) و حداقل دو واحد میوه توصیه می‌شود.
سالمندان، کودکان زیر پنج سال، مادران باردار و بیمارانی که داروهای کورتونی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند و لازم است برای پیشگیری نکات زیر را رعایت کنند:
- استفاده روزانه از سبزی یا سالاد همراه با آب لیموترش یا آب نارنج تازه؛
- استفاده روزانه از هویج و کدوحلوایی در غذاها؛
- مصرف پیاز خام به دلیل داشتن ویتامین C همراه با غذا؛
- اجتناب از مصرف سوسیس و کالباس و سایر فست‌فودها و غذاهای چرب و سنگین؛
- استفاده از منابع پروتئین در غذای روزانه، مثل حبوبات یا تخم مرغ؛
- استفاده از منابع غذایی حاوی آهن و روی مثل حبوبات به عنوان جایگزین مناسب گوشت، شیر، لبنیات، سبزی‌های برگ سبز و انواع خشکبار؛
- اجتناب از خوردن غذاهای نیم‌پز، مثل تخم مرغ عسلی، نیمرو و بعضی از کباب‌ها؛
- اجتناب از خوردن غذا و مایعات در مکان‌هایی که از نظر بهداشتی مورد اطمینان نیستند؛
- استفاده از غذاهای آبکی، مثل سوپ و آش همراه با آب لیموی تازه و مایعات گرم در صورت داشتن علائم سرماخوردگی؛
- استفاده روزانه از جوانه‌های گندم، ماش و شبدر حاوی ویتامین C؛
- استفاده از میوه‌های حاوی آنتی‌اکسیدان فصل مثل انار، پرتقال‌های توسرخ، گریپ فروت و... .
البته مهم است که تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه و حصول اطمینان از دریافت کافی ریز‌مغذی‌ها و پروتئین از برنامه غذایی روزانه رعایت شود [18].
همچنین نوشیدن آب یا حفظ آب‌رسانی کافی به بدن توسط محققان پیشنهاد شده، اما راهنمایی در مورد مقدار آب مناسب ارائه نشده است. شواهد در‌خصوص ارتباط مستقیم بین وضعیت آب‌رسانی و سلامت قبلاً تأیید شده است. آب برای هموستاز سلولی، عملکرد کلیه، کنترل دمای بدن، تنظیم خلق‌و‌خو، عملکرد شناختی، عملکرد دستگاه گوارش و قلب و پیشگیری از سردرد ضروری است [17].
طبق گفته سازمان ایمنی غذا در اروپا، تا زمانی که برخی اقدامات احتیاطی انجام شود، نیازی به ضدعفونی کردن بسته‌بندی مواد غذایی نیست.
- هنگام خرید فاصله ایمن (یک تا دو متر) از افراد دیگر حفظ شود.
- هنگام بیماری در صورت امکان، مواد غذایی به صورت اینترنتی سفارش داده شده یا از اعضای خانواده یا دوستان در خرید کمک گرفته شود.
- از دست زدن به غذاها در قفسه، مگر در صورت خرید خودداری شود.
- مراجعه به سوپرمارکت با برنامه‌ریزی نوع وعده‌های غذایی محدود شود.
- هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی خود را با دستمال یا آستین خود پوشانده و پس از آن دست‌ها شسته شود.
- بعد از شستن دست‌ها، از دست زدن به صورت، بینی و دهان خودداری شود.
سایر روش‌های افزایش سلامت روحی و جسمی در ایام کرونا
ورزش و داشتن تحرک کافی، ارتباط مجازی از راه دور با دوستان و آشنایان، خواب منظم و کافی، دور کردن استرس و پریشانی از خود، از سایر روش‌هایی است که در ایام کرونا برای افراد کمک‌کننده خواهد بود.
نتیجه‌گیری
بیماری همه‌گیر کووید-19 تأثیر گسترده‌ای بر سلامت، اقتصاد و معیشت انسان‌ها گذشته است و باعث ایجاد تغییرات ناگهانی در شیوه زندگی انسان‌ها از طریق فاصله اجتماعی و قرنطینه در خانه، با عواقب جبران‌ناپذیر روحی شده است. بهینه‌سازی بهداشت عمومی در طی این بیماری همه‌گیر، نه‌تنها به دانش علوم‌پزشکی و بیولوژیکی، بلکه به همه علوم مرتبط با سبک زندگی، مطالعات اجتماعی و رفتاری، ازجمله عادات غذایی و سبک زندگی نیاز دارد. تغییر در سبک تغذیه و انتخاب رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و غلبه بر بیماری‌ها، ازجمله بیماری کرونا منجر شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مروری بوده و اصول اخلاق پژوهش در نگارش مقاله رعایت شده است.
حامی مالی
این مطالعه توسط مرکز تحقیقات هماتولوژی و انکولوژی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه تبریز مورد حمایت قرار گرفت
مشارکت نویسندگان
کلیه نویسندگان در جمع‌آوری مطالب، مطالعه کتابخانه‌ای، نگارش مقاله و نهایی‌سازی مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
1.Muscogiuri G, Barrea L, Aprano S, Framondi L, Di Matteo R, Laudisio D, et al. Sleep quality in obesity: Does adherence to the mediterranean diet matter? Nutrients. 2020; 12(5):1364. [DOI:10.3390/nu12051364] [PMID] [PMCID]
2.Ma Y, Ratnasabapathy R, Gardiner J. Carbohydrate Craving-not everything is sweet. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care. 2017; 20(4):261-5. [DOI:10.1097/MCO.0000000000000374] [PMID] [PMCID]
3.Evers C, Dingemans A, Junghans AF, Boevé A. Feeling bad or feeling good, does emotion affect your consumption of food? A meta-analysis of the experimental evidence. Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 2018; 92:195-208. [DOI:10.1016/j.neubiorev.2018.05.028] [PMID]
4.Havermans RC, Vancleef L, Kalamatianos A, Nederkoorn C. Eating and inflicting pain out of boredom. Appetite. 2015; 85:52-7. [DOI:10.1016/j.appet.2014.11.007] [PMID]
5.Fernández-Quintela A, Milton-Laskibar I, Trepiana J, Gómez-Zorita S, Kajarabille N, Léniz A, et al. Key aspects in nutritional management of COVID-19 patients. Journal of Clinical Medicine. 2020; 9(8):2589. [DOI:10.3390/jcm9082589] [PMID] [PMCID]
6.Naja F, Hamadeh R. Nutrition amid the COVID-19 pandemic: A multi-level framework for action. European Journal of Clinical Nutrition. 2020; 74(8):1117-21. [DOI:10.1038/s41430-020-0634-3] [PMID] [PMCID]
7.Dharmasena S, Bessler DA, Capps Jr O. Food environment in the United States as a complex economic system. Food Policy. 2016; 61:163-75. [DOI:10.1016/j.foodpol.2016.03.003]
8.Connaughton RM, McMorrow AM, McGillicuddy FC, Lithander FE, Roche HM. Impact of anti-inflammatory nutrients on obesity-associated metabolic-inflammation from childhood through to adulthood. Proceedings of the Nutrition Society. 2016; 75(2):115-24. [DOI:10.1017/S0029665116000070] [PMID]
9.Green WD, Beck MA. Obesity impairs the adaptive immune response to influenza virus. Annals of the American Thoracic Society. 2017; 14(S 5):S406-9. [DOI:10.1513/ AnnalsATS.201706-447AW] [PMID] [PMCID]
10.Zhang L, Liu Y. Potential interventions for novel coronavirus in China: A systematic review. Journal of Medical Virology. 2020; 92(5):479-90. [DOI:10.1002/jmv.25707] [PMID] [PMCID]
11.Gombart AF, Pierre A, Maggini S. A review of micronutrients and the immune system–working in harmony to reduce the risk of infection. Nutrients. 2020; 12(1):236. [DOI:10.3390/nu12010236] [PMID] [PMCID]
12.Hachimura S, Totsuka M, Hosono A. Immunomodulation by food: Impact on gut immunity and immune cell function. Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry. 2018; 82(4):584-99. [DOI:10.1080/09168451.2018.1433017] [PMID]
13.Bearden A, Van Winden K, Frederick T, Kono N, Operskalski E, Pandian R, et al. Low maternal vitamin D is associated with increased risk of congenital and peri/postnatal transmission of Cytomegalovirus in women with HIV. PloS One. 2020; 15(2):e0228900. [DOI:10.1371/journal.pone.0228900] [PMID] [PMCID]
14.Nonnecke BJ, McGill JL, Ridpath JF, Sacco RE, Lippolis JD, Reinhardt TA. Acute phase response elicited by experimental bovine diarrhea virus (BVDV) infection is associated with decreased vitamin D and E status of vitamin-replete preruminant calves. Journal of Dairy Science. 2014; 97(9):5566-79. [DOI:10.3168/jds.2014-8293][PMID]
15.Ribeiro KD, Garcia LR, Dametto JF, Assunção DG, Maciel BL. COVID-19 and nutrition: The need for initiatives to promote healthy eating and prevent obesity in childhood. Childhood Obesity. 2020; 16(4):235-7. [DOI:10.1089/chi.2020.0121] [PMID]
16.de Faria Coelho-Ravagnani C, Corgosinho FC, Sanches FL, Prado CM, Laviano A, Mota JF. Dietary recommendations during the COVID-19 pandemic. Kompass Nutrition and Dietetics. 2021; 1(1):3-7. [DOI:10.1159/000513449]
17.El-Sharkawy AM, Sahota O, Lobo DN. Acute and chronic effects of hydration status on health. Nutrition Reviews. 2015; 73(S 2):97-109. [DOI:10.1093/nutrit/nuv038] [PMID]
18.Nutrition Improvement Office of the Ministry of Health, 2020. https://nut.behdasht.gov.ir/
2.Ma Y, Ratnasabapathy R, Gardiner J. Carbohydrate Craving-not everything is sweet. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care. 2017; 20(4):261-5. [DOI:10.1097/MCO.0000000000000374] [PMID] [PMCID]
3.Evers C, Dingemans A, Junghans AF, Boevé A. Feeling bad or feeling good, does emotion affect your consumption of food? A meta-analysis of the experimental evidence. Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 2018; 92:195-208. [DOI:10.1016/j.neubiorev.2018.05.028] [PMID]
4.Havermans RC, Vancleef L, Kalamatianos A, Nederkoorn C. Eating and inflicting pain out of boredom. Appetite. 2015; 85:52-7. [DOI:10.1016/j.appet.2014.11.007] [PMID]
5.Fernández-Quintela A, Milton-Laskibar I, Trepiana J, Gómez-Zorita S, Kajarabille N, Léniz A, et al. Key aspects in nutritional management of COVID-19 patients. Journal of Clinical Medicine. 2020; 9(8):2589. [DOI:10.3390/jcm9082589] [PMID] [PMCID]
6.Naja F, Hamadeh R. Nutrition amid the COVID-19 pandemic: A multi-level framework for action. European Journal of Clinical Nutrition. 2020; 74(8):1117-21. [DOI:10.1038/s41430-020-0634-3] [PMID] [PMCID]
7.Dharmasena S, Bessler DA, Capps Jr O. Food environment in the United States as a complex economic system. Food Policy. 2016; 61:163-75. [DOI:10.1016/j.foodpol.2016.03.003]
8.Connaughton RM, McMorrow AM, McGillicuddy FC, Lithander FE, Roche HM. Impact of anti-inflammatory nutrients on obesity-associated metabolic-inflammation from childhood through to adulthood. Proceedings of the Nutrition Society. 2016; 75(2):115-24. [DOI:10.1017/S0029665116000070] [PMID]
9.Green WD, Beck MA. Obesity impairs the adaptive immune response to influenza virus. Annals of the American Thoracic Society. 2017; 14(S 5):S406-9. [DOI:10.1513/ AnnalsATS.201706-447AW] [PMID] [PMCID]
10.Zhang L, Liu Y. Potential interventions for novel coronavirus in China: A systematic review. Journal of Medical Virology. 2020; 92(5):479-90. [DOI:10.1002/jmv.25707] [PMID] [PMCID]
11.Gombart AF, Pierre A, Maggini S. A review of micronutrients and the immune system–working in harmony to reduce the risk of infection. Nutrients. 2020; 12(1):236. [DOI:10.3390/nu12010236] [PMID] [PMCID]
12.Hachimura S, Totsuka M, Hosono A. Immunomodulation by food: Impact on gut immunity and immune cell function. Bioscience, Biotechnology, and Biochemistry. 2018; 82(4):584-99. [DOI:10.1080/09168451.2018.1433017] [PMID]
13.Bearden A, Van Winden K, Frederick T, Kono N, Operskalski E, Pandian R, et al. Low maternal vitamin D is associated with increased risk of congenital and peri/postnatal transmission of Cytomegalovirus in women with HIV. PloS One. 2020; 15(2):e0228900. [DOI:10.1371/journal.pone.0228900] [PMID] [PMCID]
14.Nonnecke BJ, McGill JL, Ridpath JF, Sacco RE, Lippolis JD, Reinhardt TA. Acute phase response elicited by experimental bovine diarrhea virus (BVDV) infection is associated with decreased vitamin D and E status of vitamin-replete preruminant calves. Journal of Dairy Science. 2014; 97(9):5566-79. [DOI:10.3168/jds.2014-8293][PMID]
15.Ribeiro KD, Garcia LR, Dametto JF, Assunção DG, Maciel BL. COVID-19 and nutrition: The need for initiatives to promote healthy eating and prevent obesity in childhood. Childhood Obesity. 2020; 16(4):235-7. [DOI:10.1089/chi.2020.0121] [PMID]
16.de Faria Coelho-Ravagnani C, Corgosinho FC, Sanches FL, Prado CM, Laviano A, Mota JF. Dietary recommendations during the COVID-19 pandemic. Kompass Nutrition and Dietetics. 2021; 1(1):3-7. [DOI:10.1159/000513449]
17.El-Sharkawy AM, Sahota O, Lobo DN. Acute and chronic effects of hydration status on health. Nutrition Reviews. 2015; 73(S 2):97-109. [DOI:10.1093/nutrit/nuv038] [PMID]
18.Nutrition Improvement Office of the Ministry of Health, 2020. https://nut.behdasht.gov.ir/
نوع مطالعه: مروری |
موضوع مقاله:
علوم پايه پزشكي
دریافت: 1399/12/11 | پذیرش: 1400/4/12 | انتشار: 1400/10/11
دریافت: 1399/12/11 | پذیرش: 1400/4/12 | انتشار: 1400/10/11
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |