دوره 28، شماره 3 - ( تابستان 1401 )
جلد 28 شماره 3 صفحات 329-300 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rahimi F, Moenimehr M. Investigating Non-Pharmacologic Treatment Methods in Reducing Anxiety in Pregnant Women of Low-Risk and High-Risk Groups: A Systematic Review. Intern Med Today 2022; 28 (3) :300-329
URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3875-fa.html
URL: http://imtj.gmu.ac.ir/article-1-3875-fa.html
رحیمی فرزانه، معینی مهر مهشید. بررسی انواع روش‌های غیردارویی مؤثر بر کاهش اضطراب در زنان باردار گروه کم خطر و پرخطر: مطالعه مروری سیستماتیک. طب داخلی روز. 1401; 28 (3) :300-329
1- مرکز تحقیقات توسعه علوم پرستاری و مامایی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران. ، rahimi.farz@yahoo.com
2- مرکز تحقیقات توسعه علوم پرستاری و مامایی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.
2- مرکز تحقیقات توسعه علوم پرستاری و مامایی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.
متن کامل [PDF 8726 kb]
(1567 دریافت)
| چکیده (HTML) (2067 مشاهده)
References
1.Murry CJL, Lopez AD. Alternative projections of mortality and disability by cause 1990-2020: Global burden of disease study. Lancet. 1997; 349(9064):1498-504. [DOI:10.1016/S0140-6736(96)07492-2] [PMID]
2.O’Connor TG, Ben-Shlomo Y, Heron J, Golding J, Adams D, Glover V. Prenatal anxiety predicts individual differences in cortisol in pre-adolescent children. Biological Psychiatry. 2005; 58(3):211-7. [DOI:10.1016/j.biopsych.2005.03.032] [PMID]
3.Leveno KJ, Spong CY, Dashe JS, Casey BM, Hoffman BL, CunninghamFG, et al. Williams obstetrics. 25th ed. New york: MCGraw-Hill; 2018. [Link]
4.López-Morales H, del Valle M, Canet-Juric L, Andrés M, Galli J, Poó F, et al. Mental health of pregnant women during the COVID-19 pandemic: A longitudinal study. Psychiatry Research. 2021; 295:113567. [DOI:10.1016/j.psychres.2020.113567] [PMID] [PMCID]
5.Avni-Barron O,Wiegartz PS. Issues in treating anxiety disorder in pregnancy. Understanding the causes to make better treatment Decisions. Psychiatr Times. 2011; 28(1):47-50. [Link]
6.Janati Y, Khaki N. [Psychiatric in midwifery (Persian)]. Tehran: Jame Negar; 2005. [Link]
7.Adewuya AO, Ola BA, Aloba OO, Mapayi BM. Anxiet disorders among Nigeria women in late pregnancy: A controlled study. Archives of Women's Mental Health. 2006; 9(6):325-8. [DOI:10.1007/s00737-006-0157-5] [PMID]
8.Smith SS, Shen H, Gong QH, Zhou X. Neurosteroid regulation of GABA(A) receptors: Focus on the alpha4 and delta subunits. Pharmacology & Therapeutics. 2007; 116(1):58-76. [DOI:10.1016/j.pharmthera.2007.03.008] [PMID] [PMCID]
9.Fink N, Urech C, Cavelti M, Alder J. Relaxation during pregnancy: What are the benefits for mother, fetus, and the newborn? A systematic review of the literature. The Journal of Perinatal & Neonatal Nursing. 2012; 26(4):296-306. [DOI:10.1097/JPN.0b013e31823f565b] [PMID]
10.Warren SL, Racu C, Gregg V, Simmens SJ. Maternal paniv disorder: infant prematurity and low birth weight. Journal of Anxiety Disorders. 2006; 20(3):342-52. [DOI:10.1016/j.janxdis.2005.02.007] [PMID]
11.Weinstock M. The long-term behavioral consequences of prenatal stress. Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 2008; 32(6):1073-86. [DOI:10.1016/j.neubiorev.2008.03.002] [PMID]
12.Shahhosseni Z, Abedian K, Azimi H. [Anxiety during pregnancy in preterm delivery (Persian)]. Journal of Advances in Medical and Biomedical Research. 2007; 16(63):85-92. [Link]
13.Urech C, Fink NS, Hoesli I, Wilhelm FH, Bitzer J, Alder J. Effect of relaxation on psychobiological wellbeing during pregnancy: A randomized controlled trial. Psychoneuroendocrinology. 2010; 35(9):1348-55. [DOI:10.1016/j.psyneuen.2010.03.008] [PMID]
14.Alipoor Z, Lamyianm M, Hajizade E. [Anxiety in pregnancy: Risk for outcome child birth (Persian)]. Journal of Urmia Nursing and Midwifery Faculty. 2009; 9(1):30-8. [Link]
15.Teixeira J, Martin D, Prendiville O, Glover V. Theeffects of acute relaxation on indices of anxiety during pregnancy. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynaecology. 2005; 26(4):271-6. [DOI:10.1080/01674820500139922] [PMID]
16.Okour AM, Badarneh R. Spousal violence against pregnant women from a Bedouin Community in Jordan. Journal of Women's Health. 2011; 20(12):1853-9. [DOI:10.1089/jwh.2010.2588] [PMID]
17.Brownridge DA, Taillieu TL, Tyler KA, Tiwari A, Ko ling CH, Santos SC. Pregnancyand intimate partner violence: Risk factors, severty, and health effects. Violence Against Women. 2011; 17(7):858-81. [DOI:10.1177/1077801211412547] [PMID]
18.Van den Bergh BR, Mulder EJ, Mennes M, Glover V. Antenatal maternal anxiety and stress and neurobehavioural development of the fetus and child: links and possible mechanisms. A review.Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 2005; 29(2):237-58. [DOI:10.1016/j.neubiorev.2004.10.007] [PMID]
19.Swallow BL, Lindow SW, Masson EA, Hay DM. Psychological health in early pregnancy: Relationship with nausea and vomiting. Journal of Obstetrics and Gynaecology . 2004; 24(1):28-32. [DOI:10.1080/01443610310001620251] [PMID]
20.James DK, Steer PJ, Weiner CP, Gonik B. High risk pregnancy e-book: Management options-expert consult. London: Elsevier Health Sciences; 2010. [Link]
21.Ministry of Health and Medical Education. [Manual nationalsafe motherhood program(instruction integrated maternal healthcare) GP and mamae specially maternal health Administration, Bureau of Family Health and Population (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2017.
22.Rayegan R, KHodakarami N, Hasanzade M, Akbarzade. [Assessing the mental health of mothers with high-risk and low-risk pregnancies (Persian)]. Scientific Journal of the Medical System Organization of the Islamic Republic of Iran. 2012; 30(4):329-34. [Link]
23.Akbarzade M. [Mental health in pregnancy & child birth (Persian)]. Tehran: Hydari publishers; 2012. [Link]
24.Heron J, O’ConnorTG, EvansJ, GoldingJ, Glover V, ALSPAC Study Team. The course of anxiety and depression through pregnancy and the postpartum in a community sample. Journal of Affective Disorders. 2004; 80(1):65-73. [DOI:10.1016/j.jad.2003.08.004] [PMID]
25.Akbarzade M, ToosiM, Zare N, Sharif F. [Effect of Relaxation and attachment behaviors training on anxiety in first-time mothers in shiraz city: A randomized clinical trial (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2013; 6(4):14-23. [Link]
26.Rahimi F, Ahmadi M, Rosta F, Alavi Majd H, Valiani M. [Effect of relaxation training on pregnancy anxiety in high risk women (Persian)]. Safety Promotion and Injury Prevention. 2014; 2(3):180-8. [doi:10.22037/meipm.v2i3.7737]
27.Alder J, Urech C, Fink N, Bitzer J, Hoesli I. Response to Induced relaxation during pregnancy: Comparison of women with high versus low levels of anxiety. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings. 2011; 18(1):13-21. [DOI:10.1007/s10880-010-9218-z] [PMID]
28.Bastani F, Hidarnia A, Kazemnejad A, Vafaei M, Kashaian M. A randomized controlled trial of the effects of applied relaxation training on reducing anxiety and perceived stress in pregnant women. Journal of Midwifery & Women's Health. 2005; 50(4):e36-40. [DOI:10.1016/j.jmwh.2004.11.008] [PMID]
29.Nasiri S, Akbari H, Tagharrobi L, Tabatabaee AS. The effect of progressive muscle relaxation and guided imagery on stress, anxiety, and depression of pregnant women referred to health centers. Journal of Education and Health Promotion. 2018; 7:41. [doi:10.4103/jehp.jehp_158_16]
30.Ahmadi Nejad F, Golmakani N, Asghari Pour N, Shakeri M. [Effect of progressive muscle relaxation on depression, anxiety, and stress of primigravid women (Persian)]. Evidence Based Care Journal. 2015; 5(1):67-75. [doi:10.22038/ebcj.2015.4093]
31.Yu J, Wells J, Wei Z, Fewtrell M. Effects of relaxation therapy on maternalpsychological state, infant growth and gutmicrobiome: Protocol for a randomisedcontrolled trial investigating mother-infantsignalling during lactation following latepreterm and early term delivery. International Breastfeeding Journal . 2019; 14:50. [DOI:10.1186/s13006-019-0246-5] [PMID] [PMCID]
32.Bergstrom M, Kieler H, Waldenstrom U. Effect of natural childbirth preparation versus standard antenatal education on epidural rates ,experience of childbirth and parental stress in mothers and fathers: A randomized controlled multicenter trial. BJOG an International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2009; 116(9):1167-76. [DOI:10.1111/j.1471-0528.2009.02144.x] [PMID] [PMCID]
33.Gedde-Dahl M, Fors EA. Impact of self-administered relaxation and guided imagery techniques during final trimester and birth.Complementary Therapies in Clinical Practice. 2012; 18(1):60-5. [DOI:10.1016/j.ctcp.2011.08.008] [PMID]
34.Fotiou C, Vlastarakos PV, Bakoula C, Papagaroufalis K, Bakoyannis G, Darviri C, et al. Parental stress management using relaxation techniques in a neonatal intensive care unit: A randomised controlled trial. Intensive & Critical Care Nursing. 2016; 32:20-8. [DOI:10.1016/j.iccn.2015.08.006] [PMID]
35.Tragea C, Chrousos GP, Alexopoulos EC, Darviri C. A randomized controlled trial of the effects of a stress management programme during pregnancy. Complementary Therapies in Medicine. 2014; 22(2):203-11. [DOI:10.1016/j.ctim.2014.01.006] [PMID]
36.Schaffer L, Jallo N, Howland L, James K, Glaser D, Arnell K. Guided imagery: An innovative approach to improving maternal sleep quality. The Journal of Perinatal & Neonatal Nursing. 2013; 27(2):151-9. [DOI:10.1097/JPN.0b013e3182870426] [PMID]
37.Schlegel ML, Whalen JL, Williamsen PM. Integrative therapies for women with a high risk pregnancy during antepartum hospitalization. MCN. The American Journal of Maternal Child Nursing. 2016; 41(6):356-62. [DOI:10.1097/NMC.0000000000000279] [PMID]
38.Wang W, Zhang Q, Qu F. The potential benefits of Chinese integrative medicine for pregnancy women during the COVID-19 pandemic. Integrative Medicine Research. 2020; 9(3):100461. [DOI:10.1016/j.imr.2020.100461] [PMID] [PMCID]
39.Fathizade M, Abedini S, Mohseni SH. [The effect of pregnancy preparation classes on anxiety of mothers referring to Hormozgan Health Centers, Sirik (Persian)]. Preventive Care in Nursing & Midwifery Journal. 2016; 6(3):24-33. [Link]
40.Rafiee B, Akbarzadeh M, Asadi N, Zare N. [Comparing the effects of educating of attachment and relaxation on anxiety in third trimester of pregnancy and postpartum depression in the primipara women (Persian)]. Journal of Hayat. 2013; 19(1):76-88. [Link]
41.Gómez-Sánchez L, García-Banda G, Servera M, Verd S, Filgueira A, Cardo E. [Beneficios del mindfulness en mujeres embarazadas (Spanish)]. Medicina. 2020; 80(S 2):47-52. [PMID].
42.Hulsbosch LP, Nyklíček I, Potharst ES, Meems M, Boekhorst MGBM, Pop VJM. Online mindfulness-based intervention for women with pregnancy distress: Design of a randomized controlled trial. BMC Pregnancy and Childbirth. 2020; 20(1):159. [DOI:10.1186/s12884-020-2843-0] [PMID] [PMCID]
43.Spijkerman MP, Pots WT, Bohlmeijer ET. Effectiveness of online mindfulness-based interventions in improving mental health: A review and meta-analysis of randomised controlled trials. Clinical Psychology Review. 2016; 45:102-14. [DOI:10.1016/j.cpr.2016.03.009] [PMID]
44.Müller M, Matthies LM, Goetz M, Abele H, Brucker SY, Bauer A, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of an electronic mindfulness-based intervention (eMBI) on maternal mental health during pregnancy: The mindmom study protocol for a randomized controlled clinical trial. Trials. 2020; 21(1):933. [DOI:10.1186/s13063-020-04873-3] [PMID] [PMCID]
45.Tomfohr-Madsen LM, Campbell TS, Giesbrecht GF, Letourneau NL, Carlson LE, Madsen JW, et al. Mindfulness-based cognitive therapy for psychological distress in pregnancy: Study protocol for a randomized controlled trial. Trials. 2016; 17(1):498. [DOI:10.1186/s13063-016-1601-0] [PMID] [PMCID]
46.Warriner S, Crane C, Dymond M, Krusche A. An evaluation of mindfulness-based childbirth and parenting courses for pregnant women and prospective fathers/partners within the UK NHS (MBCP-4-NHS). Midwifery. 2018; 64:1-10. [DOI:10.1016/j.midw.2018.05.004] [PMID]
47.Vieten C, Astin J. Effects of a mindfulness-based intervention during pregnancy on prenatal stress and mood: Results of a pilot study. Archives of Women's Mental Health. 2008; 11(1):67-74. [DOI:10.1007/s00737-008-0214-3] [PMID]
48.Perez-Blasco J, Viguer P, Rodrigo MF. Effects of a mindfulness-based intervention on psychological distress, well-being, and maternal self-efficacy in breast-feeding mothers: results of a pilot study. Archives of Women's Mental Health. 2013; 16(3):227-36. [DOI:10.1007/s00737-013-0337-z] [PMID]
49.Woolhouse H, Mercuri K, Judd F, Brown SJ. Antenatal mindfulness intervention to reduce depression, anxiety and stress: A pilot randomised controlled trial of the MindBabyBody program in an Australian tertiary maternity hospital. BMC Pregnancy and Childbirth. 2014; 14:369. [DOI:10.1186/s12884-014-0369-z] [PMID] [PMCID]
50.Beattie J, Hall H, Biro MA, East C, Lau R. Effects of mindfulness on maternal stress, depressive symptoms and awareness of present moment experience: A pilot randomised trial. Midwifery. 2017; 50:174-83. [DOI:10.1016/j.midw.2017.04.006] [PMID]
51.Goetz M, Schiele C, Müller M, Matthies LM, Deutsch TM, Spano C, et al. Effects of a brief electronic mindfulness-based intervention on relieving prenatal depression and anxiety in hospitalized high-risk pregnant women: Exploratory pilot study. Journal of Medical Internet Research. 2020; 22(8):e17593. [DOI:10.2196/17593] [PMID] [PMCID]
52.Lucena L, Frange C, Pinto ACA, Andersen ML, Tufik S, Hachul H. Mindfulness interventions during pregnancy: A narrative review. Journal of Integrative Medicine. 2020; 18(6):470-7. [DOI:10.1016/j.joim.2020.07.007] [PMID]
53.Heydarpour S, Feli R, Yazdanbakhsh K, Heydarpour F. [The impact of mindfulness-based counseling on the levels of anxiety during pregnancy and on newborns’ physiological parameters (Persian)]. Scientific Journal of Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty. 2020; 6(1):106-17. [Link]
54.Shahoie R, Karimi A, Sharifish S, Soufizadeh N, Khanpour F. [Evaluation of the effectiveness of mindfulness-based stress reduction on anxiety in pregnant women (Persian)]. Scientific Journal of Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty. 2019: 5(3):83-94. [Link]
55.Kazemi Zahrani H, Behnampour N. [The effect of mindfulness-based stress reduction on the somatic, cognitive, behavioral anxiety and quality of sleep of pregnant mothers (Persian)]. Journal of Research in Behavioural Sciences. 2020; 18(2):227-36. [DOI:10.52547/rbs.18.2.227]
56.Aslami E, Alipour A, Aghayusefi A, Najib F. [Assessing the effectiveness of mindfulness-based Islamic-spiritual schemas on anxiety of mothers pregnancy and infants physiological health (Persian)]. Health Psychology. 2015; 4(14):129-40. [Link]
57.Nosratabadi M. The role of Islam in the health of pregnant women. Journal of Pizhūhish dar Dīn va Salāmat. 2021; 7(3):140-56. [DOI:10.22037/jrrh.v7i3.29008.]
58.Niaz Azari M, Abdollahi M, Zabihi Hesari N K, Ashoori J. [Effect of spiritual group therapy on anxiety and quality of life among gestational diabetic females (Persian)]. Journal of Religion and Health. 2017; 5(1):11-20. [Link]
59.Bodaghi E, Alipour F, Bodaghi M, Nori R, Peiman N, Saeidpour S. [The role of spirituality and social support in pregnant women’s anxiety, depression and stress symptoms (Persian)]. Journal of Community Health. 1396; 10(2):72-82. [Link]
60.Azizi S, Pelarak F, Mohagheghi J. [Effectiveness of religious teachings in reducing anxiety in pregnant women (Persian)]. Journal of Religion and Health. 2017; 4(2):46-55. [Link]
61.Khodakarami B, Soltani F, Golalizadeh G, Soltanian A, Mohagheghi H. [The effect of spiritual counseling on depression, anxiety and stress of pregnant women: A randomized clinical trial (Persian)]. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care. 2015; 23(4):39-53. [Link]
62.Irani M, Ghazanfarpour M, Nosrati Hadi Abad SF, Ramazanian Bafghi Z, Ahmadi A, Ashrafinia F. [Effect of listening to Qur’an recitation on severity of pain and anxiety during labor: A systematic review and mehta-analysis (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2020; 30(191):144-54. [Link]
63.Naderyanfar F, Soleimani M, Shekhi H. [Effect of the voice of holy Quran on the anxiety of labor candidate pregnant women (Persian)]. Quran and Medicine. 2018; 4(1):1-4. [Link]
64.Abbasi Z, Khodabande F, Darbaghi Moghadam, Taherpour M. [The effect of reading translations of Holy Quran on maternal anxiety (Persian]. Paper presented at: National Conference Quran Scholars and Medicine. 1 December 2013; Zanjan, Iran. [Link]
65.Sahmeddini M, Zamani Lari M, Rahimian M, Danaei , Beigi N, Habibi H. [The effect of listening to the Quran on serum cortisol levels and anxiety in primiparous women during the first stage of labor (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2014; 17(99):1-7. [doi:10.22038 / ijogi.2014.2853]
66.Kadkhodaei F, Mansouri A, Hajar S, Abak F, Pour BK, Nehbandani S. A comparative study on the effect of the voice of the holy Quran and Arendeshine music on the anxiety of the primiparous women of the natural provisional candidate. Asian Journal of Pharmaceutical Research and Development. 2019; 7(3):31-5. [DOI:10.22270/ajprd.v7i3.510]
67.Yuni Fitri Hamidiyanti B, Gumilang Pratiwi I. Effect of listening to the Quran on anxiety level in primipara. Health, Spirituality and Medical Ethics. 2019; 6(1):52-6. [doi:10.29252/jhsme.6.1.52]
68.Suhita BM, Mufidah A. Decrease of anxiety and pain delivery of mother inpartu primipara on first phase active by giving of murottal al Quran Arrahman in midwifery private clinic endang sumaningdyah city of Kediri. The 2nd Joint International Conferences, 2018 Sep 19. 2018; 2(2). [Link]
69.Mir Bagher AjorPaz N, Ranjbar N. [Effects of recitation of holy quran on anxiety of women before cesarean section: A randomize clinical trial (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2010; 4(1):15-9. [Link]
70.Namazi M, Amiraliakbari S, Mojab F, Talebi A, Alavi Majd H, jannesari S. Investigating the effect of citrus aurantium aroma on severity of labor pain during active phase of labor. Complementary Medicine Journal. 2014; 4(1):733-44. [Link]
71.Ozgoli G, Torkashvand SH, Salehi Moghaddam, Borumandnia N, Mojab F, Minooee S. Comparison of Peppermint and Clove essential oil aroma on pain intensity and anxiety at first stage of labor (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2016; 19(21):1-11. [doi:10.22038/ijogi.2016.7665]
72.Mirzae F, Keshtgar S, Kaviyani M, Rajaeifar A. [Changes in plasma concentrations of cortisol and serotonin and decreased levels of postpartum anxiety in nulliparous women following the smell of lavender essential oil (Persian)]. Journal of Kerman University of Medical Sciences. 2009; 16(3):245-54. [Link]
73.Tafazoli M, Zaremobini F, Mokhber N, Emami A. [Citrus aurantium blossom and preoperative anxiety (Persian)]. Journal of Fundamentals Mental Health. 2011; 12(4):720-4
74.Kheirkhah M, Setayesh Valipour N, Neisani Samani L, Haghani H. [Effect of aromatherapy with essential damask rose oil on anxiety of the active phase of labor nulliparous women (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2013; 11(6):428-33. [Link]
75.Sharifipour F, Bakhteh A, Salary N. [The effect of Salvia aroma on la bor anxiety among primigravida and multigravida women: A randomized clinical trial (Persian)]. Journal of Hayat. 2017; 23(2):162-72. [Link]
76.Ozgoli G, Aryamanesh Z, Mojab F, Alavi Majd H. [A study of inhalation of peppermint aroma on the pain and anxiety of the first stage of labor in nulliparous women: A randomized clinical trial (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2013; 7(3):21-7. [Link]
77.Esmaelzadeh Saeieh S, Torkashvand Sh, Rahimzadeh Kivi M, Lotfi R, Akbari Kamrani M, Khosravi N. [Effect of aromatherapy with Boswellia Carteri on anxiety in first stage of labor in nulliparous women (Persian)]. Complementary Medicine Journal. 2015; 4(17):1314-23. [Link]
78.Hamdamian S, Nazarpour S, Simbar M, Hajian S, Mojab F, Talebi A. Effects of aromatherapy with Rosa damascena on nulliparous women’s pain and anxiety of labor during first stage of labor. Journal of Integrative Medicine. 2018; 16(2):120-5. [DOI:10.1016/j.joim.2018.02.005] [PMID]
79.Rashidi Fakari F, Tabatabaeichehr M, Kamali H, Rashidi Fakari F, Naseri M. Effect of inhalation of aroma of geranium essence on anxiety and physiological parameters during first stage of labor in nulliparous women: A randomized clinical trial. Journal of Caring Sciences. 2015; 4(2):135-41. [DOI:10.15171/jcs.2015.014] [PMID] [PMCID]
80.Rashidi-Fakari F, Tabatabaeichehr M, Mortazavi H. The effect of aromatherapy by essential oil of orange on anxiety during labor: A randomized clinical trial. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research. 2015; 20(6):661-4. [DOI:10.4103/1735-9066.170001] [PMID] [PMCID]
81.Moghadasi M, Soltanahmadi Z, Azizzadeh Forozi M, Mahdizadeh A, Jahani Y. [The effect of supportive counseling on reducing the anxiety of women at risk of preterm birth (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2016; 14(2):151-8. [Link]
82.Andaroon N, Kordi M, Kimiaee A, Esmaily H. [Effect of individual counseling program by a midwife on anxiety during pregnancy in nulliparous women (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2017; 20(12):86-95. [doi:10.22038 / ijogi.2017.10434]
83.Barjasteh A, Alizade S, Moghaddam Tabrizi F. [Antenatal anxiety and pregnancy worries in association with marital and social support (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2016; 14(6):504-15. [Link]
84.Mohammadpour M, Mohammad-Alizadeh Charandabi S, Malakouti J, Mohammadi MN, Mirghafourvand M. The effect of counseling on fathers’ stress and anxiety during pregnancy: A randomized controlled clinical trial. BMC Psychiatry. 2021; 21(1):208. [DOI:10.1186/s12888-021-03217-y] [PMID] [PMCID]
85.Imanparast R, Bermas H, Danesh S, Ajoudani Z. [The effect of cognitive behavior therapy on anxiety reduction of first normal vaginal delivery (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2014; 22(1):974-980. [Link]
86.Matvienko-Sikar K, Dockray S. Effects of a novel positive psychological intervention on prenatal stress and well-being: A pilot randomised controlled trial. Women and Birth. 2017; 30(2):e111-8. [DOI:10.1016/j.wombi.2016.10.003] [PMID]
87.Ghorbani S, Jourabchi Z, Sarichloo ME, Olfati F. [The effect of group counseling based on cognitive behavioral therapy on anxiety of pregnant women with constipation: Clinical trial (Persian)]. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care. 2020; 28(4):32-44. [DOI:10.30699/ajnmc.28.4.32]
88.Bright KS, Mughal MK, Wajid A, Lane-Smith M, Murray L, Roy N, et al. Internet-based interpersonal psychotherapy for stress, anxiety, and depression in prenatal women: Study protocol for a pilot randomized controlled trial. Trials. 2019; 20(1):814. [DOI:10.1186/s13063-019-3897-z] [PMID] [PMCID]
89.Toker E, Kömürcü N. Effect of Turkish classical music on prenatal anxiety and satisfaction: A randomized controlled trial in pregnant women with pre-eclampsia. Complementary Therapies in Medicine. 2017; 30:1-9. [DOI:10.1016/j.ctim.2016.11.005] [PMID]
90.Garcia-Gonzalez J, Ventura-Miranda MI, Requena-Mullor M, Parron-Carreño T, Alarcon-Rodriguez R. State-trait anxiety levels during pregnancy and foetal parameters following intervention with music therapy. Journal of Affective Disorders. 2018; 232:17-22. [DOI:10.1016/j.jad.2018.02.008] [PMID]
91.Arranz Betegón Á, García M, Parés S, Montenegro G, Feixas G, Padilla N, et al. A program aimed at reducing anxiety in pregnant women diagnosed with a small-for-gestational-age fetus: Evaluative findings from a Spanish study. The Journal of Perinatal & Neonatal Nursing. 2017; 31(3):225-35. [DOI:10.1097/JPN.0000000000000270] [PMID]
92.Corbijn van Willenswaard K, Lynn F, McNeill J, McQueen K, Dennis CL, Lobel M, et al. Music interventions to reduce stress and anxiety in pregnancy: A systematic review and meta-analysis. BMC Psychiatry. 2017; 17(1):271. [DOI:10.1186/s12888-017-1432-x] [PMID] [PMCID]
93.Nanbakhsh F, Zadeh Mohammadi A, Jalili N, Ahmadnejad E. [The effect of music in reducing the pain and stress during delivery (Persian)]. Studies in Medical Sciences. 2009; 20(3):209-14. [Link]
94.Hoseini Nasab D, Taghavi S, Ahmadiyan S. [The effect of pregnancy training on anxiety, pain and duration of labor pains in mothers (Persian)]. Medical Journal of Tabriz University of Medical Sciences. 2009; 31(4):24-30. [Link]
95.Bogaerts AF, Devlieger R, Nuyts E, Witters I, Gyselaers W, Van den Bergh BR. Effects of lifestyle intervention in obese pregnant women on gestational weight gain and mental health: A randomized controlled trial. International Journal of Obesity. 2013; 37(6):814-21. [DOI:10.1038/ijo.2012.162] [PMID]
96.Urizar GG Jr, Muñoz RF. Impact of a prenatal cognitive-behavioral stress management intervention on salivary cortisol levels in low-income mothers and their infants. Psychoneuroendocrinology. 2011; 36(10):1480-94. [DOI:10.1016/j.psyneuen.2011.04.002] [PMID] [PMCID]
97.Urizar GG Jr, Yim IS, Rodriguez A, Schetter CD. The SMART moms program: A randomized trial of the impact of stress management on perceived stress and cortisol in low-income pregnant women. Psychoneuroendocrinology. 2019; 104:174-84. [DOI:10.1016/j.psyneuen.2019.02.022] [PMID]
98.Golshani F, Gholmohammad Nejad GH, Aghdasi A. [The effectiveness of teaching life skills during pregnancy on pregnant mothers’ mental health (Persian)]. Scientific Journal of Education and Evaluation (Quarterly), 2014; 7(26):89-101. [Link]
99.Newham JJ, Westwood M, Aplin JD, Wittkowski A. State-trait anxiety inventory (STAI) scores during pregnancy following intervention with complementary therapies. Journal of Affective Disorders. 2012; 142(1-3):22-30. [DOI:10.1016/j.jad.2012.04.027] [PMID]
100.javanbakht M, Hejazi Kenari R, Ghasemi M. Effects of yoga on depression and anxiety of women. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2009; 15(2):102-4. [DOI:10.1016/j.ctcp.2009.01.003] [PMID]
101.Satyapriya M, Nagarathna R, Padmalatha V, Nagendra HR. Effect of integrated yoga on anxiety, depression & well being in normal pregnancy. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2013; 19(4):230-6. [DOI:10.1016/j.ctcp.2013.06.003] [PMID]
102.Newham JJ, Wittkowski A, Hurley J, Aplin JD, Westwood M. Effects of antenatal yoga on maternal anxiety and depression: A randomized controlled trial. Depression and Anxiety. 2014; 31(8):631-40. [DOI:10.1002/da.22268] [PMID]
103.van der Zwan JE, Huizink AC, Lehrer PM, Koot HM, de Vente W. The effect of heart rate variability biofeedback training on mental health of pregnant and non-pregnant women: A randomized controlled trial. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2019; 16(6):1051. [DOI:10.3390/ijerph16061051] [PMID] [PMCID]
104.Mirzaee F, Kaviani M, Jafari P. [Effect of reflexology on anxiety level in nuliparous women (Persian)]. Journal of Hayat. 2010; 16(1):65-71. [Link]
105.Bazrafshan M, Ghorbani Z. [The effect of slow stroke back massages on anxiety among primigravid women (Persian)]. Journal of Hayat. 2010; 16(1):34-40. [Link]
106.Castel S, Creveuil C, Beunard A, Blaizot X, Proia N, Guillois B. Effects of an intervention program on maternal and paternal parenting stress after preterm birth: A randomized trial. Early Human Development. 2016; 103:17-25. [DOI:10.1016/j.earlhumdev.2016.05.007] [PMID]
107.Mirzakhani K, Hejazinia Z, Golmakani N, Mirteimouri M, Sardar MA, Shakeri MT. [The effect of execution of exercise program with birth ball during pregnancy on anxiety rate in nulliparous women (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2014; 17(117):8-16. [doi:10.22038/ijogi.2014.3474]
108.Gholami A, Karimi F, Ghasempour Z, Abolhassani M, Rabiee N. [Comparison of the effect of kangaroo care and infant massage on the level of maternal anxiety and neonatal pain (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2021; 23(1):90-7. [doi:10.22088/jbums.23.1.90]
109.Simó S, Zúñiga L, Izquierdo MT, Rodrigo MF. Effects of ultrasound on anxiety and psychosocial adaptation to pregnancy. Archives of Women's Mental Health. 2019; 22(4):511-8. [DOI:10.1007/s00737-018-0918-y] [PMID]
110.Barrio-Forné N, Gasch-Gallén Á. Companionship as a method to reduce anxiety in pregnant women hospitalized during their third trimester. Revista da Escola de Enfermagem da U S P. 2021; 55:e03749. [DOI:10.1590/s1980-220x2020018603749] [PMID]
111.Makvandi S, Zargar Shoshtari S, Montazeri S, Ahangarpour A. [The effect of chewing sugar-free gum on the anxiety level of active phase of labor in nulliparous women (Persian)]. Razi Journal of Medical Sciences. 2013; 20(112):9-15. [Link]
112.Ebrahimian A, Bilandi RR, Bilandī MR, Sabzeh Z. Comparison of the effectiveness of virtual reality and chewing mint gum on labor pain and anxiety: a randomized controlled trial. BMC Pregnancy and Childbirth. 2022; 22(1):49. [DOI:10.1186/s12884-021-04359-3] [PMID] [PMCID]
113.Rahimi F, Moeni Mehr M. [Effect of different relaxation methods on pregnancy and childbirth: A systematic review (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2021; 29(2):3462-78. [DOI:10.18502/ssu.v29i2.6085]
متن کامل: (4657 مشاهده)
مقدمه
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیماری‌های خلقی دومین عامل ناتوانی در سراسر دنیا هستند [1]. مشکلات سلامت روان، تمامی جمعیت‌ها و گروه‌های سنی را دربر می‌گیرد. در این میان، مادران باردار نیز از این امر مستثنا نیستند [2]. وضعیت روحی و روانی مادر در دوران بارداری تحت‌تأثیر تغییرات هورمونی قرار می‌گیرد. در زنانی که بارداری را یک روند بیولوژیک کامل‌کننده می‌دانند، این امر بسیار مسرت‌بخش و خشنود‌کننده است. بسیاری از زنان دوره‌ای از اضطراب را در این دوران سپری می‌کنند، زیرا طی دوره بارداری، فرد دستخوش بزرگ‌ترین تغییرات در شیوه زندگی خود می‌شود و باید در تصویر شخصیتی خود دست به تغییر بزند و به حالت مادری درآیند [3]. در بررسی‌های سیستماتیک گزارش شده است که اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب در زنان در دوران بارداری و در کشورهای با درآمد کم و متوسط شایع‌تر است [4]. همچنین میزان شیوع نقطه‌ای اختلالات روانی در دوران بارداری 14درصد گزارش شده است. از این میزان، 3/3 درصد مربوط به افسردگی از نوع شدید، 6/9 درصد مربوط به افسردگی از نوع خفیف و 6/6 درصد مربوط به اختلالات اضطرابی بوده است [3].
بیش از 50 درصد از زنان باردار دچار درجاتی از اضطراب می‌شوند که از این میان 8/5-10/5 درصد مربوط به اضطراب منتشر، 1/4-5/2 درصد مربوط به اختلال هراس، 1/2-5/1 درصد مربوط به اختلال وسواس و 3 درصد مربوط به اختلال استرس پس از ضربه می‌باشد [5]. براساس مطالعات قبلی اضطراب در 15 درصد از زنان باردار ایرانی گزارش شده است [6]. ازجمله عوامل زمین‌ساز بروز اختلالات اضطرابی و تغییر در سلامت روان زنان باردار، سن، شکم اول بودن، وجود اختلالات و بیماری‌های جسمی، زمینه ارثی و مادرزادی اضطراب [7]، تغییر وضعیت هورمونی [8]، سابقه زایمان زودرس و مادرانی که جنین آن‌ها در معرض خطر بالای ناهنجاری بوده [3]، گزارش شده است.
اضطراب دوران بارداری می‌تواند به‌طور مستقیم بر الگوی رشد جنین و طول مدت بارداری تأثیرگذار باشد [9] و با پیامدهای مهمی ازجمله تولد نوزاد با وزن کم، کاهش نمره آپگار همراه شود [10]. اضطراب همچنین موجب ترشح هورمون‌های استرس (استروئیدهای آدرنال و هورمون‌های آزادکننده کورتیکوتروپین) می‌شود که این هورمون‌ها با عبور از جفت می‌توانند بر رشد مغزی جنین در هفته‌های 12-22 تأثیرگذار باشند [11] و در شروع زایمان زودرس نقش مهمی ایفا کنند [12]. همچنین این هورمون‌ها موجب انقباض عروق جفتی می شوند و اکسیژن‌رسانی و تغذیه جنین را محدود می‌کنند [11]. محققان معتقدند که استرس و اضطراب دوران بارداری موجب افزایش فشارخون شریانی و کاهش جریان خون رحمی-جفتی و افزایش مقاومت عروق جفتی می‌شود [13]. همه این عوامل می‌توانند یکی از دلایل محدودیت رشد جنینی و آسفکسی جنین به‌شمار آید [14].
در مطالعات انجام‌شده، کورتیزول (ازجمله هورمون‌های استرس) به‌عنوان یکی از عوامل محدودیت رشد داخل رحمی شناخته شده است [15]. اضطراب بالای مادر و افزایش سطح هورمون کورتیزول در مایع آمنیوتیک می‌تواند بر تکامل مغز جنین تأثیرگذار باشد و منجر به تأثیر بر مهارت‌های اجتماعی، قدرت تکلم و حافظه کودک در آینده شود. 15 درصد از مشکلات تأخیر شناخت و اضطراب در کودکان ناشی از تجربه اضطراب توسط مادر در طی دوران بارداری گزارش شده است [16, 17]. نامناسب بودن وضعیت سلامت روان در یک زن باردار و وجود حالات اضطراب شدید و مداوم باعث مواجهه بیشتر جنین با گلوکوکورتیکوئیدها شده که همین امر می‌تواند موجب ایجاد تغییرات نوروآندوکرین مداوم در وی شود. این تغییرات می‌توانند منجر به ایجاد الگوهای خاص شناختی یا رفتاری و وجود اشکال و اختلال در کنترل احساسات و تکانه‌ها در شخصیت آینده جنین شود [18]. بررسی‌های اکانر و همکاران نشان داده است که وضعیت نامناسب سلامت روان مادر در هفته 32 بارداری در مادر می‌تواند منجر به ایجاد اختلالات رفتاری و عاطفی در کودک تا حدود سن 7 سالگی شود. همچنین علائم ویار را در زنان باردار به حد غیرقابل کنترل برساند [19]. ازطرفی باید درنظر داشت که حدود 20 درصد از بارداری‌ها می‌تواند منجر به بارداری پرخطر شود [20]. آمار مادران باردار گروه پرخطر در ایران که نیازمند مراقبتهای ویژه هستند، 76/6 درصد است [21].
زنان باردار پرخطر در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی خود با خطراتی روبه‌رو هستند و یک بارداری پرخطر نه‌تنها بر روی زن باردار تأثیر می‌گذارد بلکه باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد خانواده می‌شود. در بررسی‌ها نشان داده شده است که در زنان باردار گروه پرخطر میزان بروز افسردگی (44 درصد)، افسردگی ماژور (19 درصد) [22]، افزایش روان‌پریشی، اضطراب، اختلالات روانی، گوشه‌گیری، اختلال خواب و خوراک، ترس مرضی و احساس تنهایی در دوران بارداری و پس از زایمان بیشتر است [23]. همچنین در زنان باردار گروه پرخطر، احتمال بروز مشکلات رفتاری و خلقی در کودکانشان بیشتر می‌باشد [24]. در مطالعات مختلف اقدامات پرستاری و مامایی متفاوتی به‌عنوان شیوه‌های درمانی جایگزین برای بهبود سلامت روانی و کاهش اضطراب در زنان باردار انجام شده است که شامل: تن‌آرامی [9, 13-15, 25-40]. ذهن‌آگاهی [41-55]، آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی [56-69]، رایحه‌درمانی [70-80]، مشاوره، حمایت همسران و درمان‌های شناختی و رفتاری [81-88]، موزیک و موسیقی درمانی [62, 89-93]، آموزش‌های دوران بارداری و آموزش مهارت‌های زندگی [26, 35, 94-98]، درمان‌های مکمل [25, 37, 38, 40, 99-106]، توپ زایمان [107]، مراقبت آغوش مادر [108]، انجام سونوگرافی [109]، حمایت و همراهی در مادران بارداردر 3 ماهه سوم [110] جویدن آدامس [111, 112] می‌باشد.
باتوجهبه اهمیت تأثیرات نامطلوب اضطراب در مادران باردار به‌ویژه مادران باردار گروه پرخطر و مطالعات متعدد انجام‌شده درزمینه روش‌های مختلف در کاهش اضطراب مادران باردار و گزارش نتایج متفاوت و باتوجهبه اینکه در ایران مطالعه‌ای با هدف مرور، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری این مطالعات انجام نشده است، این مطالعه با هدف مرور سیستماتیک بر مطالعات انجام‌شده در جهت بهترین و مؤثرترین روش‌های غیردارویی در کاهش اضطراب در زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در ایران و جهان انجام شده است.
مواد و روش کار
در این مطالعه مروری سیستماتیک از تمام کارآزمایی‌های بالینی انجام‌شده در مورد انواع روش‌های غیردارویی مؤثر در کاهش اضطراب در مادران باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در ایران و جهان از سال ابتدای سال 2000 تا اواخر سال 2022 استفاده شد. روش ارائه مطالب اعم از تعیین مسئله موردمطالعه، جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر یافته‌ها براساس سیستم گزارش‌دهی مطالعات سیستماتیک پریزما انجام شد. با معیار قرار دادن پروتکل فوق، جست‌وجوی مقالات آغاز شد. برای انجام جست‌وجوی الکترونیکی از محدودیت زمانی استفاده شد. براین‌اساس تمام مقالات چاپ‌شده از ابتدای سال2000 تا اواخر سال2022 جست‌وجو شدند. برای دست‌یابی به اطلاعات موردنظر از مقالات چاپ‌شده در مجلات داخلی پایگاه‌های اطلاعاتی مرکز ثبت کارآزمایی‌های بالینی، مدلیب، ایران‌داک، اسکوپوس، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و گوگل‌اسکالر و مقالات چاپ‌شده در پایگاه‌های اطلاعاتی پابمد، ساینس دایرکت و کوکران استفاده شد.
به‌منظور به حداکثر رساندن جامعیت جست‌وجو در منابع فارسی، از کلیدواژه‌های کلی و عمومی فارسی شامل اضطراب، بارداری، زایمان، مادر، پرخطر، کارآزمایی بالینی، کم‌خطر، غیردارویی و ترکیبات احتمالی آن‌ها در چکیده، عنوان و کلیدواژه استفاده شد. بدین‌منظور از عملگرهای «یا» و «و» استفاده شد. برای پایگاه‌های الکترونیکی انگلیسی معادل لاتین و مش کلمات شامل: anxiety, Pregnancy ,Delivery ,Childbirth, Mother, High risk, Clinical trial ,low risk, non-drugو با استفاده از عملگرهای AND ,OR به‌صورت ترکیبی جست‌وجو شدند. در پایگاه اطلاعاتی گوگل اسکالر، کلید‌واژهای موردنظر در قسمت عنوان وارد شد و کل مقالات موجود در پایگاه مورد بررسی قرار گرفت. معیار ورود به مطالعه شامل انجام مطالعه به‌صورت کارآزمایی بالینی و به‌کارگیری یک روش برای کاهش اضطراب در دوره بارداری و یا زایمان در مادران گروه کم‌خطر و پرخطر بود. جهت ارزیابی مقالات از معیار جداد استفاده شد. براساس این معیار، مقالاتی که نمره 3 یا بیشتر گرفتند، وارد مطالعه شدند. درنهایت، 99 مقاله شامل مقاله فارسی و مقاله لاتین برای بررسی نهایی وارد پژوهش شد (تصویر شماره 1).
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیماری‌های خلقی دومین عامل ناتوانی در سراسر دنیا هستند [1]. مشکلات سلامت روان، تمامی جمعیت‌ها و گروه‌های سنی را دربر می‌گیرد. در این میان، مادران باردار نیز از این امر مستثنا نیستند [2]. وضعیت روحی و روانی مادر در دوران بارداری تحت‌تأثیر تغییرات هورمونی قرار می‌گیرد. در زنانی که بارداری را یک روند بیولوژیک کامل‌کننده می‌دانند، این امر بسیار مسرت‌بخش و خشنود‌کننده است. بسیاری از زنان دوره‌ای از اضطراب را در این دوران سپری می‌کنند، زیرا طی دوره بارداری، فرد دستخوش بزرگ‌ترین تغییرات در شیوه زندگی خود می‌شود و باید در تصویر شخصیتی خود دست به تغییر بزند و به حالت مادری درآیند [3]. در بررسی‌های سیستماتیک گزارش شده است که اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب در زنان در دوران بارداری و در کشورهای با درآمد کم و متوسط شایع‌تر است [4]. همچنین میزان شیوع نقطه‌ای اختلالات روانی در دوران بارداری 14درصد گزارش شده است. از این میزان، 3/3 درصد مربوط به افسردگی از نوع شدید، 6/9 درصد مربوط به افسردگی از نوع خفیف و 6/6 درصد مربوط به اختلالات اضطرابی بوده است [3].
بیش از 50 درصد از زنان باردار دچار درجاتی از اضطراب می‌شوند که از این میان 8/5-10/5 درصد مربوط به اضطراب منتشر، 1/4-5/2 درصد مربوط به اختلال هراس، 1/2-5/1 درصد مربوط به اختلال وسواس و 3 درصد مربوط به اختلال استرس پس از ضربه می‌باشد [5]. براساس مطالعات قبلی اضطراب در 15 درصد از زنان باردار ایرانی گزارش شده است [6]. ازجمله عوامل زمین‌ساز بروز اختلالات اضطرابی و تغییر در سلامت روان زنان باردار، سن، شکم اول بودن، وجود اختلالات و بیماری‌های جسمی، زمینه ارثی و مادرزادی اضطراب [7]، تغییر وضعیت هورمونی [8]، سابقه زایمان زودرس و مادرانی که جنین آن‌ها در معرض خطر بالای ناهنجاری بوده [3]، گزارش شده است.
اضطراب دوران بارداری می‌تواند به‌طور مستقیم بر الگوی رشد جنین و طول مدت بارداری تأثیرگذار باشد [9] و با پیامدهای مهمی ازجمله تولد نوزاد با وزن کم، کاهش نمره آپگار همراه شود [10]. اضطراب همچنین موجب ترشح هورمون‌های استرس (استروئیدهای آدرنال و هورمون‌های آزادکننده کورتیکوتروپین) می‌شود که این هورمون‌ها با عبور از جفت می‌توانند بر رشد مغزی جنین در هفته‌های 12-22 تأثیرگذار باشند [11] و در شروع زایمان زودرس نقش مهمی ایفا کنند [12]. همچنین این هورمون‌ها موجب انقباض عروق جفتی می شوند و اکسیژن‌رسانی و تغذیه جنین را محدود می‌کنند [11]. محققان معتقدند که استرس و اضطراب دوران بارداری موجب افزایش فشارخون شریانی و کاهش جریان خون رحمی-جفتی و افزایش مقاومت عروق جفتی می‌شود [13]. همه این عوامل می‌توانند یکی از دلایل محدودیت رشد جنینی و آسفکسی جنین به‌شمار آید [14].
در مطالعات انجام‌شده، کورتیزول (ازجمله هورمون‌های استرس) به‌عنوان یکی از عوامل محدودیت رشد داخل رحمی شناخته شده است [15]. اضطراب بالای مادر و افزایش سطح هورمون کورتیزول در مایع آمنیوتیک می‌تواند بر تکامل مغز جنین تأثیرگذار باشد و منجر به تأثیر بر مهارت‌های اجتماعی، قدرت تکلم و حافظه کودک در آینده شود. 15 درصد از مشکلات تأخیر شناخت و اضطراب در کودکان ناشی از تجربه اضطراب توسط مادر در طی دوران بارداری گزارش شده است [16, 17]. نامناسب بودن وضعیت سلامت روان در یک زن باردار و وجود حالات اضطراب شدید و مداوم باعث مواجهه بیشتر جنین با گلوکوکورتیکوئیدها شده که همین امر می‌تواند موجب ایجاد تغییرات نوروآندوکرین مداوم در وی شود. این تغییرات می‌توانند منجر به ایجاد الگوهای خاص شناختی یا رفتاری و وجود اشکال و اختلال در کنترل احساسات و تکانه‌ها در شخصیت آینده جنین شود [18]. بررسی‌های اکانر و همکاران نشان داده است که وضعیت نامناسب سلامت روان مادر در هفته 32 بارداری در مادر می‌تواند منجر به ایجاد اختلالات رفتاری و عاطفی در کودک تا حدود سن 7 سالگی شود. همچنین علائم ویار را در زنان باردار به حد غیرقابل کنترل برساند [19]. ازطرفی باید درنظر داشت که حدود 20 درصد از بارداری‌ها می‌تواند منجر به بارداری پرخطر شود [20]. آمار مادران باردار گروه پرخطر در ایران که نیازمند مراقبتهای ویژه هستند، 76/6 درصد است [21].
زنان باردار پرخطر در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی خود با خطراتی روبه‌رو هستند و یک بارداری پرخطر نه‌تنها بر روی زن باردار تأثیر می‌گذارد بلکه باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد خانواده می‌شود. در بررسی‌ها نشان داده شده است که در زنان باردار گروه پرخطر میزان بروز افسردگی (44 درصد)، افسردگی ماژور (19 درصد) [22]، افزایش روان‌پریشی، اضطراب، اختلالات روانی، گوشه‌گیری، اختلال خواب و خوراک، ترس مرضی و احساس تنهایی در دوران بارداری و پس از زایمان بیشتر است [23]. همچنین در زنان باردار گروه پرخطر، احتمال بروز مشکلات رفتاری و خلقی در کودکانشان بیشتر می‌باشد [24]. در مطالعات مختلف اقدامات پرستاری و مامایی متفاوتی به‌عنوان شیوه‌های درمانی جایگزین برای بهبود سلامت روانی و کاهش اضطراب در زنان باردار انجام شده است که شامل: تن‌آرامی [9, 13-15, 25-40]. ذهن‌آگاهی [41-55]، آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی [56-69]، رایحه‌درمانی [70-80]، مشاوره، حمایت همسران و درمان‌های شناختی و رفتاری [81-88]، موزیک و موسیقی درمانی [62, 89-93]، آموزش‌های دوران بارداری و آموزش مهارت‌های زندگی [26, 35, 94-98]، درمان‌های مکمل [25, 37, 38, 40, 99-106]، توپ زایمان [107]، مراقبت آغوش مادر [108]، انجام سونوگرافی [109]، حمایت و همراهی در مادران بارداردر 3 ماهه سوم [110] جویدن آدامس [111, 112] می‌باشد.
باتوجهبه اهمیت تأثیرات نامطلوب اضطراب در مادران باردار به‌ویژه مادران باردار گروه پرخطر و مطالعات متعدد انجام‌شده درزمینه روش‌های مختلف در کاهش اضطراب مادران باردار و گزارش نتایج متفاوت و باتوجهبه اینکه در ایران مطالعه‌ای با هدف مرور، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری این مطالعات انجام نشده است، این مطالعه با هدف مرور سیستماتیک بر مطالعات انجام‌شده در جهت بهترین و مؤثرترین روش‌های غیردارویی در کاهش اضطراب در زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در ایران و جهان انجام شده است.
مواد و روش کار
در این مطالعه مروری سیستماتیک از تمام کارآزمایی‌های بالینی انجام‌شده در مورد انواع روش‌های غیردارویی مؤثر در کاهش اضطراب در مادران باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در ایران و جهان از سال ابتدای سال 2000 تا اواخر سال 2022 استفاده شد. روش ارائه مطالب اعم از تعیین مسئله موردمطالعه، جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر یافته‌ها براساس سیستم گزارش‌دهی مطالعات سیستماتیک پریزما انجام شد. با معیار قرار دادن پروتکل فوق، جست‌وجوی مقالات آغاز شد. برای انجام جست‌وجوی الکترونیکی از محدودیت زمانی استفاده شد. براین‌اساس تمام مقالات چاپ‌شده از ابتدای سال2000 تا اواخر سال2022 جست‌وجو شدند. برای دست‌یابی به اطلاعات موردنظر از مقالات چاپ‌شده در مجلات داخلی پایگاه‌های اطلاعاتی مرکز ثبت کارآزمایی‌های بالینی، مدلیب، ایران‌داک، اسکوپوس، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و گوگل‌اسکالر و مقالات چاپ‌شده در پایگاه‌های اطلاعاتی پابمد، ساینس دایرکت و کوکران استفاده شد.
به‌منظور به حداکثر رساندن جامعیت جست‌وجو در منابع فارسی، از کلیدواژه‌های کلی و عمومی فارسی شامل اضطراب، بارداری، زایمان، مادر، پرخطر، کارآزمایی بالینی، کم‌خطر، غیردارویی و ترکیبات احتمالی آن‌ها در چکیده، عنوان و کلیدواژه استفاده شد. بدین‌منظور از عملگرهای «یا» و «و» استفاده شد. برای پایگاه‌های الکترونیکی انگلیسی معادل لاتین و مش کلمات شامل: anxiety, Pregnancy ,Delivery ,Childbirth, Mother, High risk, Clinical trial ,low risk, non-drugو با استفاده از عملگرهای AND ,OR به‌صورت ترکیبی جست‌وجو شدند. در پایگاه اطلاعاتی گوگل اسکالر، کلید‌واژهای موردنظر در قسمت عنوان وارد شد و کل مقالات موجود در پایگاه مورد بررسی قرار گرفت. معیار ورود به مطالعه شامل انجام مطالعه به‌صورت کارآزمایی بالینی و به‌کارگیری یک روش برای کاهش اضطراب در دوره بارداری و یا زایمان در مادران گروه کم‌خطر و پرخطر بود. جهت ارزیابی مقالات از معیار جداد استفاده شد. براساس این معیار، مقالاتی که نمره 3 یا بیشتر گرفتند، وارد مطالعه شدند. درنهایت، 99 مقاله شامل مقاله فارسی و مقاله لاتین برای بررسی نهایی وارد پژوهش شد (تصویر شماره 1).
به‌منظور افزایش پایایی و روایی مطالعه، 2 پژوهشگر به‌طور هم‌زمان به جست‌وجوی مقالات پرداختند و کیفیت مقالات را براساس معیار جداد به‌طور جداگانه مورد ارزیابی قرار دادند.
یافته‌ها
در این مرور سیستماتیک تعداد 120 مقاله بررسی شده است. از میان 120 مطالعه مرتبط با موضوع، 99 مطالعه (52 مقاله فارسی و 47 مقاله لاتین) برای بررسی انتخاب شده است. 10 مطالعه در زنان باردار گروه پرخطر و 89 مطالعه دیگر در زنان باردار گروه کم‌خطر انجام شده است. 23روش مختلف بر کاهش میزان اضطراب زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در دوره بارداری یا در مرحله اول زایمان مورد استفاده قرار گرفته است (تصویر شماره 1).
در بعضی از مطالعات انجام‌شده هم‌زمان با بررسی میزان اضطراب زنان باردار چند متغیر دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. برای مثال درزمینه بررسی بهبود پارامترهای رشد جنین 4 مطالعه، درزمینه کاهش افسردگی20 مطالعه، درزمینه کاهش استرس 19 مطالعه، درزمینه بهبود سلامت روان 18 مطالعه، درزمینه بهبود کیفیت زندگی 1 مطالعه، درزمینه بهبود کیفیت خواب 2 مطالعه و درزمینه میزان هورمون کورتیزول 4 مطالعه موردبررسی قرار گرفته است. براساس بررسی‌های انجام‌شده، تأثیر روش تن‌آرامی (20 مطالعه)، ذهن‌آگاهی (15 مطالعه)، استفاده از آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی (14 مطالعه) و رایحه‌درمانی (11 مطالعه)، موسیقی درمانی (6 مطالعه) با تکرار بیشتری نسبت به سایر روش‌ها در مطالعات توسط محققین موردبررسی قرار گرفته است. در ادامه به بررسی کوتاه این روش‌ها پرداخته شده است (جدول شماره 1).
تن‌آرامی
ازجمله روش‌های تن‌آرامی رایج مورد استفاده شامل تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی (جاکوبسن)، تن‌آرامی غیرفعال، تن‌آرامی بنسون، تن‌آرامی روانی (میتچل)، تنفس آگاهانه، تصویرسازی ذهنی، روش تعلیم به خود و استفاده هم‌زمان از چند نوع تن‌آرامی می‌باشد. در اکثریت مطالعات انجام‌شده درزمینه کاربرد تن‌آرامی به‌عنوان مداخله، تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. این روش توسط ادموند جاکوبسن در سال 1934 پایه‌گذاری شده است و از دسته تن‌آرامی‌های فعال و عضله به ذهن می‌باشد. در تکنیک‌های عضله به ذهن، با انقباض عضله و سپس شل کردن آن، توجه را به عضلات قسمت‌های مختلف بدن و سپس استراحت آن‌ها معطوف می‌داریم. در این روش، ذهن می‌آموزد که بر اجزای مختلف بدن متمرکز شود و با این تمرکز از محیط بیرون جدا میب‌شود، رهایی را تجربه می‌کند و به این وسیله به آرامش دست می‌یابد. درواقع در این روش، با انجام انقباض و سفت کردن عضله، توجه ذهن را از محیط بیرون به درون بدن متمایل می‌سازیم. همچنین در این روش می‌توان انقباض و رهایی عضلات را به‌صورت جداگانه (هر عضله به تفکیک و جداگانه مثل عضله بند اول انگشت سبابه سپس عضله بند دوم آن و غیره)، گروهی (چند عضله با هم مثل عضلات ناحیه ساق پا و سپس عضلات ران پا) و یا حتی در نیمی از بدن (همه عضلات سمت راست بدن و سپس همه عضلات سمت چپ بدن، نیمه بالایی بدن یا نیمه پایینی بدن) انجام داد [26].
20 مطالعه درزمینه تأثیر انجام تن‌آرامی بر میزان اضطراب دوران بارداری انجام شده که در 18 مطالعه انجام تمرینات تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری شده است [9, 13-15, 25-40] و در 2 مطالعه کاهش در اضطراب دوران بارداری گزارش نشده است [32، 33]. در مطالعه برگستوم و همکاران در سال 2009 [32] انجام تن‌آرامی غیرفعال منجر به کاهش استرس و اضطراب دوران بارداری و بهبود تجربه زایمان وکاهش نیاز به بی‌حسی اپی دورال نشده است. در مطالعه گیدی داهل و فورس در سال 2012 [33] انجام تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری و کاهش درد زایمان و بهبود نمره آپگار نشده است.
بر روی زنان باردار گروه پرخطر، 2 مطالعه انجام شده است. در مطالعه رحیمی و همکاران در سال 1393 [26] انجام تمرینات تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار گروه پرخطر شده است. در مطالعه اسچلیجل و همکاران در سال 2016 [37]، انجام درمان‌های مکمل و تمرینات تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار گروه پرخطر شده است. همچنین در مطالعه وانگ و زهانگ در سال 2020 [38]، انجام درمان‌های مکمل و تمرینات تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان در دوران همه‌گیری کرونا شده است. در مطالعه رفیعی و همکاران در سال 2013 [40]، انجام تمرینات تن‌آرامی به همراه آموزش دلبستگی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار در 3 ماهه سوم شده است.
ذهن‌آگاهی
ذهن‌آگاهی هوشیاری غیرقضاوتی، غیرقابل توصیف و مبتنی‌بر زمان حال نسبت به تجربه‌ایست که در یک لحظه خاص در محدوده توجه یک فرد قرار دارد. علاوه‌بر آن، این مفهوم اعتراف به تجربه یادشده و پذیرش آن را نیز شامل می‌شود. در تعریفی دیگر، ذهن‌آگاهی فنی است که با ترکیب با مدیتیشن و جهت‌گیری‌های ذهنی خاص نسبت به یک تجربه، آگاه شدن نسبت به زمان حال به‌نحوی غیرقضاوتی با به حداقل رساندن درگیری در افکار و احساسات را تشویق می‌کند [56]. ذهن‌آگاهی برای بیماران با این هدف صورت می‌گیرد که آنان به درک این نکته نائل آیند که افکار تنها فکر هستند و خود آن‌ها واقعیت نیستند. هنگامی‌که آن‌ها توانستند به افکارشان صرفاً به‌عنوان یک فکر و چیزی جدا و بیرون از خودشان بنگرند، آن‌گاه می‌توانند با دید روشن‌تری به واقعیت بنگرند و مدیریت بیشتری بر وقایع داشته باشند. افراد ذهن‌آگاه واقعیت درونی و بیرونی را آزادانه و بدون تحریف ادراک می‌کنند و توانایی زیادی در مواجهه با دامنه گسترده‌ای از تفکرات، هیجانات و تجربه‌ها اعم از خوشایند و ناخوشایند دارند [53].
15 مطالعه درزمینه تأثیر ذهن‌آگاهی بر میزان اضطراب دوران بارداری انجام شده که در تمامی مطالعات انجام‌شده ذهن‌آگاهی منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری شده است [41-55]. در مطالعه مارن گوتز و همکاران در سال 2020 [51]، انجام ذهن‌آگاهی الکترونیکی به‌مدت 1 هفته منجر به کاهش اضطراب مادران باردار گروه پرخطر شده است. در بعضی از مطالعات هم‌زمان با بررسی تأثیر ذهن‌آگاهی بر روی اضطراب زنان باردار، متغیرهای دیگری موردبررسی قرار گرفت که شامل کاهش افسردگی در 11 مطالعه [41-52]، بهبود کیفیت خواب مادران باردار در 2 مطالعه [45، 52]، کاهش سطح هورمون کورتیزول در 1 مطالعه [45]، کاهش تغییرات فشارخون مادران باردار در 1 مطالعه [45]، کاهش استرس مادران باردار در 8 مطالعه [41-45, 47-52]، بهبود وضعیت سلامت روان مادران و پدران در طول دوران بارداری در 1 مطالعه [46]، بهبود خودکارآمدی در شیردهی در مادران در 1 مطالعه [48]، بهبود پارامترهای نوزادی در 1مطالعه [53] می‌باشد.
باورهای مذهبی و آوای قرآن
باورهای مذهبی به بهبود سلامتی، کیفیت زندگی و افزایش اتکا به خدا منجر می‌شود. در بررسی‌ها تأثیر مثبت دین گزارش شده است؛ برای مثال در زنانی که بارداری پرخطری داشته‌اند، هرچه اعتقادات مذهبی فرد قوی‌تر بوده، میزان ناامیدی و اندوه در وی پایین‌تر گزارش شده است [57]. در مطالعه نیازآذری و همکاران در سال 2017 [58]، معنویت درمانی گروهی در زنان باردار دیابتی منجر به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت زندگی شده است. باورها، اعتقادات مذهبی و نیایش تأثیر مثبتی بر سلامت جسم و روان افراد دارد [57، 59].
درمان با استفاده از عامل ایمان و اعتقاد به شفادهی خداوند ازجمله روش‌هایی است که مبتنی بر مبنای روان‌شناختی است و اهمیت بالایی در درمان بیماری‌ها، کاهش درد، اضطراب و افسردگی دارد [57]. در مطالعه بداقی و همکاران در سال 2016 [59]، افزایش معنویت در زنان باردار منجر به کاهش نشانه‌های استرس، اضطراب و افسردگی در مادران شده است. در مطالعه عزیزی و همکاران در سال 2016 [60]، اثربخشی مثبت آموزه‌های دینی بر کاهش اضطراب مادران باردار گزارش شده است. در مطالعه خداکرمی و همکاران در سال 2015 [61]، مشاوره‌های معنویت‌محور در دوران بارداری منجر به کاهش استرس، اضطراب و افسردگی در مادران شده است. بنابراین باتوجهبه اینکه حاملگی و زایمان از مقاطع حساسی است که ارتقای باورها و اعمال مذهبی می‌تواند در آرامش‌بخشی و سلامت مادر و نوزاد مؤثر باشد، تأکید شده است که مسئولان جامعه و رهبران مذهبی باید در برنامه ارتقای سلامت برای زنان باردار درگیر شوند [57].
آوای قرآن
قرآن کتاب مقدس مسلمانان، همه جوانب زندگی را دربر می‌گیرد و تلاوت آن، نوعی موسیقی عرفانی است که در آزادسازی اندورفین با تحریک امواج مغزی آلفا نقش دارد، بنابراین باعث برطرف کردن احساسات منفی، ایجاد آرامش و تقویت آستانه استرس می‌شود [62]. آوای قرآن بیانی رسا، سبکی شیوا و آهنگی دلربا دارد؛ درصورتی‌که این ویژگی به عرصه ظهور برسد، شنوندگان گروه‌های مختلف را تحت‌تأثیر قرار می دهد، جان و هستی آن‌ها را تسخیر می کند و در قبضه خویش می‌آورد. گوش دادن به آوای قرآن، مداخله‌ای سیستماتیک و درمانی مکمل است که می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود علائم حیاتی کمک کند [60].
در مطالعه نادریان‌فر و همکاران در سال 2018 [63]، گوش دادن آوای قرآان منجر به کاهش اضطراب مادران داوطلب زایمان طبیعی شده است. در مطالعه مروری ایرانی و همکاران در سال 2020 [62]، آوای قرآن به‌عنوان یک عامل بسیار مؤثر در کاهش اضطراب و شدت درد مادران باردار در هنگام زایمان گزارش شده است. استفاده از این روش دارای محاسنی از قبیل زمان‌بری کم‌تر، دسترسی آسان، ارزان بودن و غیرتهاجمی و بدون خطر بودن برای بیماران در مقایسه با روش‌های دارویی می‌باشد. در مطالعه عباسی و همکاران در سال 2011 [64]، خواندن ترجمه سوره یاسین به‌مدت 15 روز منجر به کاهش اضطراب زنان در 3 ماهه دوم و سوم بارداری شده است. در مطالعه سهم‌الدینی و همکاران در سال 2014 [65]، گوش دادن به آوای قرآن کریم با هدفون به‌مدت 45 دقیقه در زایشگاه، منجر به کاهش اضطراب زنان باردار و کاهش سطح سرمی هورمون کورتیزول شده است. در مطالعه کدخدایی و همکاران در سال 2019 [66]، شنیدن آوای قرآن منجر به کاهش اضطراب زنان باردار شده است. در مطالعه فیتری و همکاران در سال 2019 [67]، گوش دادن و خواندن سوره الرحمن به‌مدت 15دقیقه 3 بار در هفته در 3 ماهه سوم بارداری، منجربه کاهش اضطراب زنان باردار اندونزی شده است. در مطالعه سوهیتا و موفیداح در سال 2018 [68]، تلاوت سوره الرحمن در مرحله فعال زایمان منجر به کاهش اضطراب و کاهش درد زایمان در زنان باردار اندونزی شده است. در مطالعه میرباقر آجرپز و رنجبر در سال 2009 [69]، گوش دادن به صدای دلنشین قرآن منجربه کاهش اضطراب در گروه زنان باردار کاندید زایمان سزارین شده است.
رایحه درمانی
رایحه‌درمانی، یکی از روش‌های طب مکمل است که با استفاده از اسانس‌های خوشبو با برانگیختن سیستم بویایی، به القای آرامش تولید اندورفین و کاهش درد و به فرونشاندن اضطراب کمک می‌کند [70, 71]. علاوه‌بر این، رایحه درمانی با تحریک مسیرهای بویایی، باعث تأثیر بر هیپوتالاموس و کاهش ترشح هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین می‌شود که در پی آن میزان ترشح آدرنوکورتیکوتروپین از هیپوفیز کم می شود و باعث کاهش ترشح کورتیزول از غده آدرنال و کاهش اضطراب می‌شود [71].
در مطالعات مختلف اسانس‌های مختلفی مورد استفاده قرارگرفته است. در مطالعه میرزایی و همکاران 2009 [72]، بوییدن اسانس اسطوخودوس منجر به کاهش سطح هورمون کورتیزول و کاهش اضطراب و افزایش سطح هورمون سروتونین در هنگام زایمان شده است. در مطالعه تفضلی و همکاران 2011 بوییدن اسانس اسطوخودوس [73]، در مطالعه نمازی و همکاران 2013 استنشاق بهار نارنج [70]، در مطالعه ازگلی و همکاران 2015 بوییدن میخک و نعناع فلفلی [71]، در مطالعه خیرخواه و همکاران 2012 استنشاق گل محمدی و حمام پا آب گرم [74]، در مطالعه شریفی‌پور و همکاران 2017 استنشاق مریم گلی [75]، در مطالعه ازگلی و همکاران 2013 استنشاق نعناع فلفلی [76]، در مطالعه اسمعیل‌زاده و همکاران 2014 استنشاق رایحه کندر [77]، در مطالعه همدانیان و همکاران 2018 استنشاق رایحه گل رز [78]، در مطالعه رشیدی فکار و همکاران 2015 استنشاق شمعدانی [79]، در مطالعه رشیدی فکار و همکاران 2015 استنشاق اسانس پرتقال [80] منجربه کاهش اضطراب مادران باردار شده است.
مشاوره، حمایت همسران و درمان‌های شناختی و رفتاری
اصول مشاوره براساس گوش دادن و سعی در فهم دیدگاه‌ها و نگرانی‌های مادر، احترام به وی و برقراری ارتباط مثبت و همدلانه با مادر می‌باشد [81]. در مطالعه مقدسی و همکاران 2016 [81]، انجام مشاوره حمایتی منجر به کاهش اضطراب مادران در مادران در معرض زایمان زودرس شده است. ماما به‌عنوان فردی مسئول، نقش مهمی در ارائه مشاوره و ارائه مراقبت‌ها برای مادر باردار دارد [82]. در مطالعه اندرون و همکاران 2018 [82]، انجام مشاوره فردی توسط ماما منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری در مادران شده است. مشاوره مادران باردار همراه با همسران، در زمینه حمایت روحی و روانی از مادر در دوران بارداری می‌تواند اضطراب و نگرانی زنان باردار را کاهش دهد و منجر به جامعه سالم و پویا با فرزندان سالم ازنظر جسمی و روانی شود [83]. در مطالعه برجسته و مقدم در سال 2018 [83]، انجام مشاوره زوجین مبتنی‌بر حمایت همسر منجر به کاهش اضطراب و نگرانی مادران باردار شده است. در مطالعه محمدپور و همکاران 2021 [84]، انجام مشاوره همسران منجر به کاهش اضطراب مادران در دوران بارداری شده است.
در درمان‌های شناختی-رفتاری، افراد از افکار منفی خود فاصله گرفته و سعی می‌کنند که در فعالیت‌ها شرکت کنند و احساس تسلط پیدا کنند و همین کاهش افکار منفی می‌توانند منجر به کاهش اضطراب شود [85].در مطالعه ایمان‌پرست و همکاران در سال 2013 [85]، انجام درمان‌های شناختی-رفتاری منجر به کاهش اضطراب مادران شده است. در مطالعه ماتیونکوسیکار در سال 2017 [86]، انجام مداخله شناختی رفتاری مثبت منجر به کاهش اضطراب و استرس و بهبود سلامت روان در مادران باردار شده است. در مطالعه قربانی و همکاران در سال 2020 [87]، انجام مشاوره‌های گروهی مبتنی بر درمان‌های شناختی رفتاری منجر به کاهش اضطراب در مادران باردار دارای یبوست شده است. در مطالعه بریقت و همکاران در سال 2019 [88]، روان درمانی اینترنتی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان مادران باردار شده است.
موزیک و موسیقی‌درمانی
موسیقی‌درمانی قدمتی دیرینه دارد؛ به‌گونه‌ای که کتیبه‌ها در مصر باستان، چین، روم، یونان و هند موسیقی را یک ماده درمانی با اثر آرامش‌بخش می‌دانند. موسیقی باعث انحراف فکر از درد، کاهش شدت درد، شلی عضلانی و کاهش ارسال پیام‌های عصبی به سیستم اعصاب مرکزی می‌شود. ازجمله مکانیسم‌های موسیقی بر کاهش درد، محرک بودن آن جهت ایجاد پاسخ‌های سایکولوژیک و فیزیولوژیک و اثر مهاری بر عملکردهای سمپاتیکی سیستم عصبی مرکزی می‌باشد؛ به همین علت استرس، هیجانات و تحریک‌پذیری در افراد کاهش می‌یابد. از مسائل مهم در استفاده از این روش، انتخاب نوع موسیقی است. طبق مطالعات، بیمارانی که موسیقی را با علاقه شخصی خود انتخاب می‌کنند، ضربان قلب، فشارخون و نیز سطح اضطراب کم‌تری در طی درمان دارند. بنابراین نوع ضرب‌آهنگ موسیقی، در میزان تجربه استرس و اضطراب مؤثر است. به‌طوری‌که ضرب‌آهنگ تند ذهن را هوشیار می‌کند و ضرب‌آهنگ آرام موجب آرامش ذهن، بهبود ریتم تنفس، کاهش ضربان قلب وکاهش استرس می‌شود [62].
در مطالعه توکر و همکاران در سال 2017 [89]، گوش دادن موسیقی کلاسیک ترکی منجر به کاهش اضطراب و بهبود وضعیت سلامت روان مادران باردار پره اکلامپسی شده است. در مطالعه گارسیا و گونزاکز در سال 2018 [90]، موسیقی درمانی منجر به کاهش اضطراب و بهبود پارامترهای رشد جنین شده است. در مطالعه آرانزبتیگون در سال [91]، برنامه موسیقی درمانی یک همراه تصویرسازی ذهنی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان و بهتر شدن وزن جنین در مادران باردار دارای جنین با وزن کم شده است. در مطالعه مروری کوربیجن و ان‌ویلینسورد در سال 2017 [92]، موسیقی‌درمانی و پخش موزیک منجر به کاهش اضطراب و استرس در مادران باردار شده است. در مطالعه نانبخش در سال 2008 [93]، موسیقی‌درمانی منجر به کاهش اضطراب مادران در مراحل زایمان شده است.
آموزش‌های دوران بارداری و آموزش مهارت‌های زندگی
آموزش‌های دوران بارداری می‌تواند نقش به‌سزایی در کاهش بیماری‌ها و بهبود سلامت روان در دوران بارداری و پس از زایمان داشته باشد. آموزش‌های دوران بارداری به‌ویژه در جمعیت‌ها و زیرگروه‌های مادران باردار پرخطر یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر پیشگیری‌کننده از وقوع مرگ‌ومیر و کاهش‌دهنده عوارض پری‌ناتال اضطراب و افسردگی و اختلالات روانی پس از زایمان و مسائل متعاقب آن است [26]. در مطالعه حسینی‌نسب و همکاران در سال 2009 [94]، آموزش‌های دوران بارداری منجر به کاهش اضطراب مادران در مراحل زایمان شده است. در مطالعه بوگارتز و همکاران در سال 2013 [95]، آموزش تغییر سبک زندگی در زنان باردار چاق، منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان و وزن‌گیری مناسب مادردر دوران بارداری شده است.
در مطالعه اوریزار در سال 2011 [96]، آموزش برنامه‌های مدیریت استرس منجر به کاهش استرس و اضطراب و کاهش سطح هورمون کورتیزول بزاقی مادران باردار شده است. در مطالعه تراجیا و همکاران در سال 2014 [35]، آموزش برنامه‌های مدیریت استرس در طی 6 هفته منجر به کاهش استرس و اضطراب مادران باردار شده است. در مطالعه اوریزار و همکاران در سال 2019 [97]، آموزش برنامه‌های مدیریت استرس منجر به کاهش استرس و اضطراب و کاهش سطح هورمون کورتیزول در مادران باردار کم‌درآمد شده است. سازمان بهداشت جهانی مهارت‌های زندگی را با هدف توانمند کردن مطرح کرده است و آن‌را به‌صورت توانایی روانی-اجتماعی لازم برای رفتار انطباقی و مؤثر که افراد را قادر می‌سازد با مقتضیات و چالش‌های زندگی روزمره مقابله کنند، تعریف می‌کند. آموزش این مهارت‌ها موجب ارتقای رشد شخصی و اجتماعی و محافظت از حقوق انسان‌ها و پیشگیری از مشکلات روانی-اجتماعی است [98] در مطالعه گلشانی و همکاران در سال 2014 [98]، آموزش مهارت‌های زندگی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان در مادران باردار شده است.
درمان‌های مکمل
روش‌های طب مکمل رایج دردوران بارداری شامل گیاه‌درمانی، رفلکسولوژی، هومیوپاتی و طب سنتی چین، طب فشاری، ماساژ، یوگا، آروماتراپی و مداخلات بدنی می‌باشد. در مطالعه اسچلیجل در سال 2016 [37]، درمان‌های مکمل (طب فشاری، تصویرسازی ذهنی، ماساژ، رفلکسولوژی وتن‌آرامی) منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان در زنان باردار گروه پرخطر شده است. در مطالعه وانگ و زهانگ در سال 2020 [38]، استفاده از طب مکمل (طب فشاری، ماساژ، تمرینات فیزیکی، رژیم گیاهی و غذاهای گیاهی، آب‌درمانی و حمایت‌های روانی و تن‌آرامی) منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان مادران در طول همه‌گیری کرونا شده است. در مطالعه نیوهام و همکاران در سال 2012 [99]، استفاده از درمان‌های مکمل منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان زنان باردار شده است. در مطالعات جوانبخت و همکاران در سال 2009 [100]، ساتیا پرییا و همکاران در سال 2013 [101]، نیوهام و همکاران در سال 2014 [102]، آموزش و انجام یوگا در دوران بارداری منجر به کاهش اضطراب و افسردگی و بهبود سلامت روان زنان باردار شده است. در مطالعه وان درزوان و همکاران در سال 2019 [103]، انجام بیوفیدبک منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان زنان باردار شده است.
رفلکسولوژی به‌عنوان یک درمان طبیعی و قدیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عقیده بر این است که همه اندام‌ها و غدد بدن با نقاط رفلکسی موجود در پاها، دست‌ها و گوش‌ها مرتبط هستند. متخصصان طب رفلکسولوژی معتقدند که پا به تعداد زیادی نقاط رفلکسی تقسیم می‌شود که مرتبط و منطبق با همه قسمت‌ها و اندام‌های بدن است. رفلکسولوژی به‌عنوان یک طب مکمل از دیرباز تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است و شامل ماساژ نقاط رفلکسی در دست‌ها و پاها است که روی اندام‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارد [104]. در مطالعه میرزایی و همکاران در سال 2010 [104]، انجام رفلکسولوژی منجر به کاهش اضطراب در مراحل زایمان در مادران شده است. ماساژدرمانی ازجمله عمومی‌ترین درمان‌های طب مکمل مورد استفاده در پرستاری و مامایی است که اجرای آن آسان، بی‌خطر، غیرتهاجمی و نسبتاً ارزان است [105]. در مطالعه بذرافشان و قربانی در سال 2010 [105]، انجام ماساژ به‌روش استروک سطحی پشت منجر به کاهش اضطراب زنان باردار شده است.
دلبستگی رابطه‌ای گرم و پایا بین مادر و کودک است و تعامل مادر و نوزاد را تسهیل می‌کند. دلبستگی یک ارتباط عاطفی است که در طول دوران بارداری شکل می‌گیرد و بعد از زایمان با تماس چشمی، بویایی، و لمسی مادر و نوزاد ارتقا می‌یابد. دلبستگی مادر-جنین، نقش مهمی در سلامت مادر باردار و جنینش دارد و عامل مهمی در شکل‌گیری هویت مادری محسوب می‌شود و به‌عنوان عامل حیاتی جهت تکامل هیجانی کودک از آن یاد شده است [40]. در مطالعه رفیعی و همکاران در سال 2013 [40]، آموزش دلبستگی همراه با انجام تمرینات تن آرامی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار در 3 ماهه سوم شده است. در مطالعه اکبرزاده و همکاران در سال 2011 [25]، آموزش رفتارهای دلبستگی و انجام تن‌آرامی، منجر به کاهش اضطراب زنان باردار شده است. در مطالعه کاستیل و همکاران در سال 2016 [106]، آموزش رفتار دلبستگی در پدران و مادران باردار منجربه کاهش اضطراب شده است.
سایر روش‌های استفاده‌شده در مطالعات شامل اجرای برنامه ورزشی توپ زایمان [107]، اجرای مراقبت آغوشی مادر [108]، انجام سونوگرافی [109]، حمایت و همراهی در مادران بارداردر 3 ماهه سوم [110] و جویدن آدامس [111, 112] منجر به کاهش اضطراب مادران شده است.
بحث
مطالعه حاضر با هدف جمع‌آوری، ارزیابی و مقایسه انواع روش‌های موثر غیردارویی در کاهش اضطراب زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در ایران و جهان از ابتدای سال 2000 تا اواخر سال 2022 انجام شده است. به‌منظور ارزیابی این مقالات، از معیار جداد استفاده شد. براساس این معیار مقالاتی که نمره 3 و بالاتر را کسب می‌کنند از کیفیت مطلوبی برخوردار هستند.اکثریت مطالعات در زنان باردار گروه کم‌خطر و تعداد کمی از مطالعات حدود 10 مطالعه بر روی زنان باردار گروه پرخطر انجام شده است. 23 روش مختلف بر کاهش میزان اضطراب زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در دوره بارداری یا در مرحله اول زایمان مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از انواع روش‌های تن‌آرامی (20 مطالعه)، ذهن‌آگاهی (15 مطالعه)، استفاده از آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی (14 مطالعه) به میزان بیشتری درمیان محققان مورد استفاده قرار گرفته است.
در میان مطالعاتی که درزمینه تأثیر تن‌آرامی بر اضطراب زنان باردار انجام شده است. تن‌آرامی‌های فعال و تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی به‌دلیل آسان بودن انجام و قابل‌فهم و درک بودن آن توسط زنان باردار بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. در تمام مطالعات انجام‌شده تن‌آرامی به‌عنوان یک روش مداخله‌ای برای کاهش اضطراب دوران بارداری (نه در مرحله اول زایمان) مورد استفاده قرار گرفته است. تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی شامل تمریناتی است که طی آن، فرد گروه‌های عضلانی انتخابی را تا زمان دست‌یابی به وضعیت آرام‌سازی عمیق، منقبض و سپس شل می‌کند. این فرآیند منجر به افزایش جریان خون و بهبود عملکرد خون‌رسانی اعضا می‌شود؛ درنتیجه منجر به رفع تنش و کشش عضلانی و کاهش استرس و اضطراب می‌شود [113].
درزمینه ذهن‌آگاهی، در تمامی مطالعات انجام‌شده ذهن‌آگاهی به‌عنوان یک روش مؤثر منجر به کاهش اضطراب در دوران بارداری (نه در مرحله اول زایمان) شده است. درزمینه آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی، این 2 روش به‌عنوان مداخله‌ای کارآمد و آرامش‌بخش در کاهش اضطراب دوران بارداری و در مرحله اول زایمان نقش اساسی ایفا کرده است. کسب موقعیتی آرام و رضایت‌بخش در دوران بارداری و درنهایت تولد فرزندی صالح و سالم و حفظ آرامش روحی و روانی در پرتو توجه به رهنمودها و راهبردهای معنوی قرآن کریم است. همچنین در زنانی که بارداری پرخطری داشته‌اند، هرچه اعتقادات مذهبی فرد قوی‌تر بوده، میزان ناامیدی و اندوه در وی پایین‌تر گزارش شده است [57]. آموزش‌های دوران بارداری بر مبنای آموزه‌های دینی موجب افزایش آگاهی‌های مادران باردار درباره مراقبتهای دوران بارداری، زایمان و شیردهی و کاهش اضطراب مادران باردار شده است [56-69].
همچنین مشاوره و روان درمانی دین مدار می‌تواند برای کاهش مشکلات روانی و افزایش سلامت روان استفاده شود. در روان درمانی معنوی-مذهبی با تقویت اعتقادات معنوی و باورهای دینی فرد، توجه و تمرکز نسبت به نظم جهان هستی و وجود قدرت مطلق پروردگار و رحمت الهی، در حقیقت به کارگزاری شناختی نوین که مبتنی بر آموزه‌های مذهبی و اسلامی است، اقدام می‌شود. همچنین، باتوجهبه اینکه زنان باردار ازنظر سلامت روان گروه آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند، با شرکت در جلسات روان درمانی معنوی-مذهبی، کاهش معناداری را در استرس، اضطراب و افسردگی از خود نشان دادند [60].
باتوجهبه اینکه در دوران بارداری، آگاهی خانم‌های باردار از چگونگی تغذیه و به‌ویژه توجه به حلال بودن آن، تعدد و تنوع خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها، عبادت و خودسازی، ذکر و یاد خدا جهت آرامش روح و روان، داشتن روابط زناشویی در یک چهارچوب مناسب و به دور از اضطراب و استرس و غیره باید بیشتر باشد، بی‌شک دریافت مراقبت‌ها هم باید بیشتر و بهتر باشد. باتوجهبه آگاهی متوسط و نگرش مثبت بیشتر مادران باردار و تأثیر انکارناپذیر نیروی مذهب بر ارتقای سلامت توصیه‌شده، مسئولان بهداشتی باید ترتیبی اتخاذ کنند تا برنامه‌های مراقبتی مادران باردار با توصیه‌هایی اسلامی همراه باشد و کادر بهداشتی-درمانیی نیز در آموزش‌های خود به این امر مهم توجه بیشتری داشته باشند [60].
نتیجه‌گیری
مرور بر کارآزمایی‌های بالینی انجام‌شده درزمینه تأثیر انواع روش‌های مؤثر در کاهش اضطراب مادران در دوران بارداری نشان‌دهنده متعدد بودن مطالعات انجام‌شده درزمینه استفاده از تن‌آرامی، ذهن‌آگاهی و آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی بوده است. نتایج نشان داده است که استفاده از تن‌آرامی فعال و تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی به‌‌علت آسان و قابل‌فهم بودن می‌تواند به‌عنوان روش کاربردی در اضطراب و اختلالات دوران بارداری مورد استفاده قرار گیرد. همچنین استفاده از آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی باتوجهبه فرهنگ ایرانی و اسلامی می‌تواند به‌عنوان یک روش مؤثر نقش مهمی ایفا کند. ازآنجایی‌که مراقبتهای بارداری و زایمان یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین خدمات نظام بهداشتی در تمامی جوامع است، می‌توان با استفاده از روش‌هایی مثل آموزش دین‌داری و آگاهی‌های مذهبی، اعتماد به نفس و روان فرد را تقویت کرد و موجب افزایش سیستم ایمنی او شد. در همین زمینه به زنان باردار می توان کمک کرد تا بتوانند در برابر اضطراب‌های دوران بارداری مقابله کنند و دوران بارداری و زایمان و پس از زایمان ایمنی را پشت سر بگذارند. همچنین باتوجهبه اینکه در زنان باردار پرخطر میزان بروز اختلالات اضطرابی و گوشه‌گیری و بروز مشکلات در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعیشان بیشتر است، این دوروش قابل‌درک و آسان به میزان زیادی می‌تواند در این مادران تأثیرگذار باشد و منجر به سازگاری بهتر آنان با بارداری‌شان شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله یک فراتحلیل بدون نمونه انسانی یا حیوانی است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری و مساعدت مسئولین دانشکده، مرکز تحقیقات پرستاری و مامایی، کتابخانه و واحد کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد، جهت همکاری در جست‌وجوی مقالات تشکر و قدردانی می‌شود.
یافته‌ها
در این مرور سیستماتیک تعداد 120 مقاله بررسی شده است. از میان 120 مطالعه مرتبط با موضوع، 99 مطالعه (52 مقاله فارسی و 47 مقاله لاتین) برای بررسی انتخاب شده است. 10 مطالعه در زنان باردار گروه پرخطر و 89 مطالعه دیگر در زنان باردار گروه کم‌خطر انجام شده است. 23روش مختلف بر کاهش میزان اضطراب زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در دوره بارداری یا در مرحله اول زایمان مورد استفاده قرار گرفته است (تصویر شماره 1).
در بعضی از مطالعات انجام‌شده هم‌زمان با بررسی میزان اضطراب زنان باردار چند متغیر دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. برای مثال درزمینه بررسی بهبود پارامترهای رشد جنین 4 مطالعه، درزمینه کاهش افسردگی20 مطالعه، درزمینه کاهش استرس 19 مطالعه، درزمینه بهبود سلامت روان 18 مطالعه، درزمینه بهبود کیفیت زندگی 1 مطالعه، درزمینه بهبود کیفیت خواب 2 مطالعه و درزمینه میزان هورمون کورتیزول 4 مطالعه موردبررسی قرار گرفته است. براساس بررسی‌های انجام‌شده، تأثیر روش تن‌آرامی (20 مطالعه)، ذهن‌آگاهی (15 مطالعه)، استفاده از آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی (14 مطالعه) و رایحه‌درمانی (11 مطالعه)، موسیقی درمانی (6 مطالعه) با تکرار بیشتری نسبت به سایر روش‌ها در مطالعات توسط محققین موردبررسی قرار گرفته است. در ادامه به بررسی کوتاه این روش‌ها پرداخته شده است (جدول شماره 1).
تن‌آرامی
ازجمله روش‌های تن‌آرامی رایج مورد استفاده شامل تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی (جاکوبسن)، تن‌آرامی غیرفعال، تن‌آرامی بنسون، تن‌آرامی روانی (میتچل)، تنفس آگاهانه، تصویرسازی ذهنی، روش تعلیم به خود و استفاده هم‌زمان از چند نوع تن‌آرامی می‌باشد. در اکثریت مطالعات انجام‌شده درزمینه کاربرد تن‌آرامی به‌عنوان مداخله، تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. این روش توسط ادموند جاکوبسن در سال 1934 پایه‌گذاری شده است و از دسته تن‌آرامی‌های فعال و عضله به ذهن می‌باشد. در تکنیک‌های عضله به ذهن، با انقباض عضله و سپس شل کردن آن، توجه را به عضلات قسمت‌های مختلف بدن و سپس استراحت آن‌ها معطوف می‌داریم. در این روش، ذهن می‌آموزد که بر اجزای مختلف بدن متمرکز شود و با این تمرکز از محیط بیرون جدا میب‌شود، رهایی را تجربه می‌کند و به این وسیله به آرامش دست می‌یابد. درواقع در این روش، با انجام انقباض و سفت کردن عضله، توجه ذهن را از محیط بیرون به درون بدن متمایل می‌سازیم. همچنین در این روش می‌توان انقباض و رهایی عضلات را به‌صورت جداگانه (هر عضله به تفکیک و جداگانه مثل عضله بند اول انگشت سبابه سپس عضله بند دوم آن و غیره)، گروهی (چند عضله با هم مثل عضلات ناحیه ساق پا و سپس عضلات ران پا) و یا حتی در نیمی از بدن (همه عضلات سمت راست بدن و سپس همه عضلات سمت چپ بدن، نیمه بالایی بدن یا نیمه پایینی بدن) انجام داد [26].
20 مطالعه درزمینه تأثیر انجام تن‌آرامی بر میزان اضطراب دوران بارداری انجام شده که در 18 مطالعه انجام تمرینات تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری شده است [9, 13-15, 25-40] و در 2 مطالعه کاهش در اضطراب دوران بارداری گزارش نشده است [32، 33]. در مطالعه برگستوم و همکاران در سال 2009 [32] انجام تن‌آرامی غیرفعال منجر به کاهش استرس و اضطراب دوران بارداری و بهبود تجربه زایمان وکاهش نیاز به بی‌حسی اپی دورال نشده است. در مطالعه گیدی داهل و فورس در سال 2012 [33] انجام تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری و کاهش درد زایمان و بهبود نمره آپگار نشده است.
بر روی زنان باردار گروه پرخطر، 2 مطالعه انجام شده است. در مطالعه رحیمی و همکاران در سال 1393 [26] انجام تمرینات تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار گروه پرخطر شده است. در مطالعه اسچلیجل و همکاران در سال 2016 [37]، انجام درمان‌های مکمل و تمرینات تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار گروه پرخطر شده است. همچنین در مطالعه وانگ و زهانگ در سال 2020 [38]، انجام درمان‌های مکمل و تمرینات تن‌آرامی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان در دوران همه‌گیری کرونا شده است. در مطالعه رفیعی و همکاران در سال 2013 [40]، انجام تمرینات تن‌آرامی به همراه آموزش دلبستگی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار در 3 ماهه سوم شده است.
ذهن‌آگاهی
ذهن‌آگاهی هوشیاری غیرقضاوتی، غیرقابل توصیف و مبتنی‌بر زمان حال نسبت به تجربه‌ایست که در یک لحظه خاص در محدوده توجه یک فرد قرار دارد. علاوه‌بر آن، این مفهوم اعتراف به تجربه یادشده و پذیرش آن را نیز شامل می‌شود. در تعریفی دیگر، ذهن‌آگاهی فنی است که با ترکیب با مدیتیشن و جهت‌گیری‌های ذهنی خاص نسبت به یک تجربه، آگاه شدن نسبت به زمان حال به‌نحوی غیرقضاوتی با به حداقل رساندن درگیری در افکار و احساسات را تشویق می‌کند [56]. ذهن‌آگاهی برای بیماران با این هدف صورت می‌گیرد که آنان به درک این نکته نائل آیند که افکار تنها فکر هستند و خود آن‌ها واقعیت نیستند. هنگامی‌که آن‌ها توانستند به افکارشان صرفاً به‌عنوان یک فکر و چیزی جدا و بیرون از خودشان بنگرند، آن‌گاه می‌توانند با دید روشن‌تری به واقعیت بنگرند و مدیریت بیشتری بر وقایع داشته باشند. افراد ذهن‌آگاه واقعیت درونی و بیرونی را آزادانه و بدون تحریف ادراک می‌کنند و توانایی زیادی در مواجهه با دامنه گسترده‌ای از تفکرات، هیجانات و تجربه‌ها اعم از خوشایند و ناخوشایند دارند [53].
15 مطالعه درزمینه تأثیر ذهن‌آگاهی بر میزان اضطراب دوران بارداری انجام شده که در تمامی مطالعات انجام‌شده ذهن‌آگاهی منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری شده است [41-55]. در مطالعه مارن گوتز و همکاران در سال 2020 [51]، انجام ذهن‌آگاهی الکترونیکی به‌مدت 1 هفته منجر به کاهش اضطراب مادران باردار گروه پرخطر شده است. در بعضی از مطالعات هم‌زمان با بررسی تأثیر ذهن‌آگاهی بر روی اضطراب زنان باردار، متغیرهای دیگری موردبررسی قرار گرفت که شامل کاهش افسردگی در 11 مطالعه [41-52]، بهبود کیفیت خواب مادران باردار در 2 مطالعه [45، 52]، کاهش سطح هورمون کورتیزول در 1 مطالعه [45]، کاهش تغییرات فشارخون مادران باردار در 1 مطالعه [45]، کاهش استرس مادران باردار در 8 مطالعه [41-45, 47-52]، بهبود وضعیت سلامت روان مادران و پدران در طول دوران بارداری در 1 مطالعه [46]، بهبود خودکارآمدی در شیردهی در مادران در 1 مطالعه [48]، بهبود پارامترهای نوزادی در 1مطالعه [53] می‌باشد.
باورهای مذهبی و آوای قرآن
باورهای مذهبی به بهبود سلامتی، کیفیت زندگی و افزایش اتکا به خدا منجر می‌شود. در بررسی‌ها تأثیر مثبت دین گزارش شده است؛ برای مثال در زنانی که بارداری پرخطری داشته‌اند، هرچه اعتقادات مذهبی فرد قوی‌تر بوده، میزان ناامیدی و اندوه در وی پایین‌تر گزارش شده است [57]. در مطالعه نیازآذری و همکاران در سال 2017 [58]، معنویت درمانی گروهی در زنان باردار دیابتی منجر به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت زندگی شده است. باورها، اعتقادات مذهبی و نیایش تأثیر مثبتی بر سلامت جسم و روان افراد دارد [57، 59].
درمان با استفاده از عامل ایمان و اعتقاد به شفادهی خداوند ازجمله روش‌هایی است که مبتنی بر مبنای روان‌شناختی است و اهمیت بالایی در درمان بیماری‌ها، کاهش درد، اضطراب و افسردگی دارد [57]. در مطالعه بداقی و همکاران در سال 2016 [59]، افزایش معنویت در زنان باردار منجر به کاهش نشانه‌های استرس، اضطراب و افسردگی در مادران شده است. در مطالعه عزیزی و همکاران در سال 2016 [60]، اثربخشی مثبت آموزه‌های دینی بر کاهش اضطراب مادران باردار گزارش شده است. در مطالعه خداکرمی و همکاران در سال 2015 [61]، مشاوره‌های معنویت‌محور در دوران بارداری منجر به کاهش استرس، اضطراب و افسردگی در مادران شده است. بنابراین باتوجهبه اینکه حاملگی و زایمان از مقاطع حساسی است که ارتقای باورها و اعمال مذهبی می‌تواند در آرامش‌بخشی و سلامت مادر و نوزاد مؤثر باشد، تأکید شده است که مسئولان جامعه و رهبران مذهبی باید در برنامه ارتقای سلامت برای زنان باردار درگیر شوند [57].
آوای قرآن
قرآن کتاب مقدس مسلمانان، همه جوانب زندگی را دربر می‌گیرد و تلاوت آن، نوعی موسیقی عرفانی است که در آزادسازی اندورفین با تحریک امواج مغزی آلفا نقش دارد، بنابراین باعث برطرف کردن احساسات منفی، ایجاد آرامش و تقویت آستانه استرس می‌شود [62]. آوای قرآن بیانی رسا، سبکی شیوا و آهنگی دلربا دارد؛ درصورتی‌که این ویژگی به عرصه ظهور برسد، شنوندگان گروه‌های مختلف را تحت‌تأثیر قرار می دهد، جان و هستی آن‌ها را تسخیر می کند و در قبضه خویش می‌آورد. گوش دادن به آوای قرآن، مداخله‌ای سیستماتیک و درمانی مکمل است که می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود علائم حیاتی کمک کند [60].
در مطالعه نادریان‌فر و همکاران در سال 2018 [63]، گوش دادن آوای قرآان منجر به کاهش اضطراب مادران داوطلب زایمان طبیعی شده است. در مطالعه مروری ایرانی و همکاران در سال 2020 [62]، آوای قرآن به‌عنوان یک عامل بسیار مؤثر در کاهش اضطراب و شدت درد مادران باردار در هنگام زایمان گزارش شده است. استفاده از این روش دارای محاسنی از قبیل زمان‌بری کم‌تر، دسترسی آسان، ارزان بودن و غیرتهاجمی و بدون خطر بودن برای بیماران در مقایسه با روش‌های دارویی می‌باشد. در مطالعه عباسی و همکاران در سال 2011 [64]، خواندن ترجمه سوره یاسین به‌مدت 15 روز منجر به کاهش اضطراب زنان در 3 ماهه دوم و سوم بارداری شده است. در مطالعه سهم‌الدینی و همکاران در سال 2014 [65]، گوش دادن به آوای قرآن کریم با هدفون به‌مدت 45 دقیقه در زایشگاه، منجر به کاهش اضطراب زنان باردار و کاهش سطح سرمی هورمون کورتیزول شده است. در مطالعه کدخدایی و همکاران در سال 2019 [66]، شنیدن آوای قرآن منجر به کاهش اضطراب زنان باردار شده است. در مطالعه فیتری و همکاران در سال 2019 [67]، گوش دادن و خواندن سوره الرحمن به‌مدت 15دقیقه 3 بار در هفته در 3 ماهه سوم بارداری، منجربه کاهش اضطراب زنان باردار اندونزی شده است. در مطالعه سوهیتا و موفیداح در سال 2018 [68]، تلاوت سوره الرحمن در مرحله فعال زایمان منجر به کاهش اضطراب و کاهش درد زایمان در زنان باردار اندونزی شده است. در مطالعه میرباقر آجرپز و رنجبر در سال 2009 [69]، گوش دادن به صدای دلنشین قرآن منجربه کاهش اضطراب در گروه زنان باردار کاندید زایمان سزارین شده است.
رایحه درمانی
رایحه‌درمانی، یکی از روش‌های طب مکمل است که با استفاده از اسانس‌های خوشبو با برانگیختن سیستم بویایی، به القای آرامش تولید اندورفین و کاهش درد و به فرونشاندن اضطراب کمک می‌کند [70, 71]. علاوه‌بر این، رایحه درمانی با تحریک مسیرهای بویایی، باعث تأثیر بر هیپوتالاموس و کاهش ترشح هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین می‌شود که در پی آن میزان ترشح آدرنوکورتیکوتروپین از هیپوفیز کم می شود و باعث کاهش ترشح کورتیزول از غده آدرنال و کاهش اضطراب می‌شود [71].
در مطالعات مختلف اسانس‌های مختلفی مورد استفاده قرارگرفته است. در مطالعه میرزایی و همکاران 2009 [72]، بوییدن اسانس اسطوخودوس منجر به کاهش سطح هورمون کورتیزول و کاهش اضطراب و افزایش سطح هورمون سروتونین در هنگام زایمان شده است. در مطالعه تفضلی و همکاران 2011 بوییدن اسانس اسطوخودوس [73]، در مطالعه نمازی و همکاران 2013 استنشاق بهار نارنج [70]، در مطالعه ازگلی و همکاران 2015 بوییدن میخک و نعناع فلفلی [71]، در مطالعه خیرخواه و همکاران 2012 استنشاق گل محمدی و حمام پا آب گرم [74]، در مطالعه شریفی‌پور و همکاران 2017 استنشاق مریم گلی [75]، در مطالعه ازگلی و همکاران 2013 استنشاق نعناع فلفلی [76]، در مطالعه اسمعیل‌زاده و همکاران 2014 استنشاق رایحه کندر [77]، در مطالعه همدانیان و همکاران 2018 استنشاق رایحه گل رز [78]، در مطالعه رشیدی فکار و همکاران 2015 استنشاق شمعدانی [79]، در مطالعه رشیدی فکار و همکاران 2015 استنشاق اسانس پرتقال [80] منجربه کاهش اضطراب مادران باردار شده است.
مشاوره، حمایت همسران و درمان‌های شناختی و رفتاری
اصول مشاوره براساس گوش دادن و سعی در فهم دیدگاه‌ها و نگرانی‌های مادر، احترام به وی و برقراری ارتباط مثبت و همدلانه با مادر می‌باشد [81]. در مطالعه مقدسی و همکاران 2016 [81]، انجام مشاوره حمایتی منجر به کاهش اضطراب مادران در مادران در معرض زایمان زودرس شده است. ماما به‌عنوان فردی مسئول، نقش مهمی در ارائه مشاوره و ارائه مراقبت‌ها برای مادر باردار دارد [82]. در مطالعه اندرون و همکاران 2018 [82]، انجام مشاوره فردی توسط ماما منجر به کاهش اضطراب دوران بارداری در مادران شده است. مشاوره مادران باردار همراه با همسران، در زمینه حمایت روحی و روانی از مادر در دوران بارداری می‌تواند اضطراب و نگرانی زنان باردار را کاهش دهد و منجر به جامعه سالم و پویا با فرزندان سالم ازنظر جسمی و روانی شود [83]. در مطالعه برجسته و مقدم در سال 2018 [83]، انجام مشاوره زوجین مبتنی‌بر حمایت همسر منجر به کاهش اضطراب و نگرانی مادران باردار شده است. در مطالعه محمدپور و همکاران 2021 [84]، انجام مشاوره همسران منجر به کاهش اضطراب مادران در دوران بارداری شده است.
در درمان‌های شناختی-رفتاری، افراد از افکار منفی خود فاصله گرفته و سعی می‌کنند که در فعالیت‌ها شرکت کنند و احساس تسلط پیدا کنند و همین کاهش افکار منفی می‌توانند منجر به کاهش اضطراب شود [85].در مطالعه ایمان‌پرست و همکاران در سال 2013 [85]، انجام درمان‌های شناختی-رفتاری منجر به کاهش اضطراب مادران شده است. در مطالعه ماتیونکوسیکار در سال 2017 [86]، انجام مداخله شناختی رفتاری مثبت منجر به کاهش اضطراب و استرس و بهبود سلامت روان در مادران باردار شده است. در مطالعه قربانی و همکاران در سال 2020 [87]، انجام مشاوره‌های گروهی مبتنی بر درمان‌های شناختی رفتاری منجر به کاهش اضطراب در مادران باردار دارای یبوست شده است. در مطالعه بریقت و همکاران در سال 2019 [88]، روان درمانی اینترنتی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان مادران باردار شده است.
موزیک و موسیقی‌درمانی
موسیقی‌درمانی قدمتی دیرینه دارد؛ به‌گونه‌ای که کتیبه‌ها در مصر باستان، چین، روم، یونان و هند موسیقی را یک ماده درمانی با اثر آرامش‌بخش می‌دانند. موسیقی باعث انحراف فکر از درد، کاهش شدت درد، شلی عضلانی و کاهش ارسال پیام‌های عصبی به سیستم اعصاب مرکزی می‌شود. ازجمله مکانیسم‌های موسیقی بر کاهش درد، محرک بودن آن جهت ایجاد پاسخ‌های سایکولوژیک و فیزیولوژیک و اثر مهاری بر عملکردهای سمپاتیکی سیستم عصبی مرکزی می‌باشد؛ به همین علت استرس، هیجانات و تحریک‌پذیری در افراد کاهش می‌یابد. از مسائل مهم در استفاده از این روش، انتخاب نوع موسیقی است. طبق مطالعات، بیمارانی که موسیقی را با علاقه شخصی خود انتخاب می‌کنند، ضربان قلب، فشارخون و نیز سطح اضطراب کم‌تری در طی درمان دارند. بنابراین نوع ضرب‌آهنگ موسیقی، در میزان تجربه استرس و اضطراب مؤثر است. به‌طوری‌که ضرب‌آهنگ تند ذهن را هوشیار می‌کند و ضرب‌آهنگ آرام موجب آرامش ذهن، بهبود ریتم تنفس، کاهش ضربان قلب وکاهش استرس می‌شود [62].
در مطالعه توکر و همکاران در سال 2017 [89]، گوش دادن موسیقی کلاسیک ترکی منجر به کاهش اضطراب و بهبود وضعیت سلامت روان مادران باردار پره اکلامپسی شده است. در مطالعه گارسیا و گونزاکز در سال 2018 [90]، موسیقی درمانی منجر به کاهش اضطراب و بهبود پارامترهای رشد جنین شده است. در مطالعه آرانزبتیگون در سال [91]، برنامه موسیقی درمانی یک همراه تصویرسازی ذهنی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان و بهتر شدن وزن جنین در مادران باردار دارای جنین با وزن کم شده است. در مطالعه مروری کوربیجن و ان‌ویلینسورد در سال 2017 [92]، موسیقی‌درمانی و پخش موزیک منجر به کاهش اضطراب و استرس در مادران باردار شده است. در مطالعه نانبخش در سال 2008 [93]، موسیقی‌درمانی منجر به کاهش اضطراب مادران در مراحل زایمان شده است.
آموزش‌های دوران بارداری و آموزش مهارت‌های زندگی
آموزش‌های دوران بارداری می‌تواند نقش به‌سزایی در کاهش بیماری‌ها و بهبود سلامت روان در دوران بارداری و پس از زایمان داشته باشد. آموزش‌های دوران بارداری به‌ویژه در جمعیت‌ها و زیرگروه‌های مادران باردار پرخطر یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر پیشگیری‌کننده از وقوع مرگ‌ومیر و کاهش‌دهنده عوارض پری‌ناتال اضطراب و افسردگی و اختلالات روانی پس از زایمان و مسائل متعاقب آن است [26]. در مطالعه حسینی‌نسب و همکاران در سال 2009 [94]، آموزش‌های دوران بارداری منجر به کاهش اضطراب مادران در مراحل زایمان شده است. در مطالعه بوگارتز و همکاران در سال 2013 [95]، آموزش تغییر سبک زندگی در زنان باردار چاق، منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان و وزن‌گیری مناسب مادردر دوران بارداری شده است.
در مطالعه اوریزار در سال 2011 [96]، آموزش برنامه‌های مدیریت استرس منجر به کاهش استرس و اضطراب و کاهش سطح هورمون کورتیزول بزاقی مادران باردار شده است. در مطالعه تراجیا و همکاران در سال 2014 [35]، آموزش برنامه‌های مدیریت استرس در طی 6 هفته منجر به کاهش استرس و اضطراب مادران باردار شده است. در مطالعه اوریزار و همکاران در سال 2019 [97]، آموزش برنامه‌های مدیریت استرس منجر به کاهش استرس و اضطراب و کاهش سطح هورمون کورتیزول در مادران باردار کم‌درآمد شده است. سازمان بهداشت جهانی مهارت‌های زندگی را با هدف توانمند کردن مطرح کرده است و آن‌را به‌صورت توانایی روانی-اجتماعی لازم برای رفتار انطباقی و مؤثر که افراد را قادر می‌سازد با مقتضیات و چالش‌های زندگی روزمره مقابله کنند، تعریف می‌کند. آموزش این مهارت‌ها موجب ارتقای رشد شخصی و اجتماعی و محافظت از حقوق انسان‌ها و پیشگیری از مشکلات روانی-اجتماعی است [98] در مطالعه گلشانی و همکاران در سال 2014 [98]، آموزش مهارت‌های زندگی منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان در مادران باردار شده است.
درمان‌های مکمل
روش‌های طب مکمل رایج دردوران بارداری شامل گیاه‌درمانی، رفلکسولوژی، هومیوپاتی و طب سنتی چین، طب فشاری، ماساژ، یوگا، آروماتراپی و مداخلات بدنی می‌باشد. در مطالعه اسچلیجل در سال 2016 [37]، درمان‌های مکمل (طب فشاری، تصویرسازی ذهنی، ماساژ، رفلکسولوژی وتن‌آرامی) منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان در زنان باردار گروه پرخطر شده است. در مطالعه وانگ و زهانگ در سال 2020 [38]، استفاده از طب مکمل (طب فشاری، ماساژ، تمرینات فیزیکی، رژیم گیاهی و غذاهای گیاهی، آب‌درمانی و حمایت‌های روانی و تن‌آرامی) منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان مادران در طول همه‌گیری کرونا شده است. در مطالعه نیوهام و همکاران در سال 2012 [99]، استفاده از درمان‌های مکمل منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان زنان باردار شده است. در مطالعات جوانبخت و همکاران در سال 2009 [100]، ساتیا پرییا و همکاران در سال 2013 [101]، نیوهام و همکاران در سال 2014 [102]، آموزش و انجام یوگا در دوران بارداری منجر به کاهش اضطراب و افسردگی و بهبود سلامت روان زنان باردار شده است. در مطالعه وان درزوان و همکاران در سال 2019 [103]، انجام بیوفیدبک منجر به کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان زنان باردار شده است.
رفلکسولوژی به‌عنوان یک درمان طبیعی و قدیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عقیده بر این است که همه اندام‌ها و غدد بدن با نقاط رفلکسی موجود در پاها، دست‌ها و گوش‌ها مرتبط هستند. متخصصان طب رفلکسولوژی معتقدند که پا به تعداد زیادی نقاط رفلکسی تقسیم می‌شود که مرتبط و منطبق با همه قسمت‌ها و اندام‌های بدن است. رفلکسولوژی به‌عنوان یک طب مکمل از دیرباز تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است و شامل ماساژ نقاط رفلکسی در دست‌ها و پاها است که روی اندام‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارد [104]. در مطالعه میرزایی و همکاران در سال 2010 [104]، انجام رفلکسولوژی منجر به کاهش اضطراب در مراحل زایمان در مادران شده است. ماساژدرمانی ازجمله عمومی‌ترین درمان‌های طب مکمل مورد استفاده در پرستاری و مامایی است که اجرای آن آسان، بی‌خطر، غیرتهاجمی و نسبتاً ارزان است [105]. در مطالعه بذرافشان و قربانی در سال 2010 [105]، انجام ماساژ به‌روش استروک سطحی پشت منجر به کاهش اضطراب زنان باردار شده است.
دلبستگی رابطه‌ای گرم و پایا بین مادر و کودک است و تعامل مادر و نوزاد را تسهیل می‌کند. دلبستگی یک ارتباط عاطفی است که در طول دوران بارداری شکل می‌گیرد و بعد از زایمان با تماس چشمی، بویایی، و لمسی مادر و نوزاد ارتقا می‌یابد. دلبستگی مادر-جنین، نقش مهمی در سلامت مادر باردار و جنینش دارد و عامل مهمی در شکل‌گیری هویت مادری محسوب می‌شود و به‌عنوان عامل حیاتی جهت تکامل هیجانی کودک از آن یاد شده است [40]. در مطالعه رفیعی و همکاران در سال 2013 [40]، آموزش دلبستگی همراه با انجام تمرینات تن آرامی منجر به کاهش اضطراب زنان باردار در 3 ماهه سوم شده است. در مطالعه اکبرزاده و همکاران در سال 2011 [25]، آموزش رفتارهای دلبستگی و انجام تن‌آرامی، منجر به کاهش اضطراب زنان باردار شده است. در مطالعه کاستیل و همکاران در سال 2016 [106]، آموزش رفتار دلبستگی در پدران و مادران باردار منجربه کاهش اضطراب شده است.
سایر روش‌های استفاده‌شده در مطالعات شامل اجرای برنامه ورزشی توپ زایمان [107]، اجرای مراقبت آغوشی مادر [108]، انجام سونوگرافی [109]، حمایت و همراهی در مادران بارداردر 3 ماهه سوم [110] و جویدن آدامس [111, 112] منجر به کاهش اضطراب مادران شده است.
بحث
مطالعه حاضر با هدف جمع‌آوری، ارزیابی و مقایسه انواع روش‌های موثر غیردارویی در کاهش اضطراب زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در ایران و جهان از ابتدای سال 2000 تا اواخر سال 2022 انجام شده است. به‌منظور ارزیابی این مقالات، از معیار جداد استفاده شد. براساس این معیار مقالاتی که نمره 3 و بالاتر را کسب می‌کنند از کیفیت مطلوبی برخوردار هستند.اکثریت مطالعات در زنان باردار گروه کم‌خطر و تعداد کمی از مطالعات حدود 10 مطالعه بر روی زنان باردار گروه پرخطر انجام شده است. 23 روش مختلف بر کاهش میزان اضطراب زنان باردار گروه کم‌خطر و پرخطر در دوره بارداری یا در مرحله اول زایمان مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از انواع روش‌های تن‌آرامی (20 مطالعه)، ذهن‌آگاهی (15 مطالعه)، استفاده از آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی (14 مطالعه) به میزان بیشتری درمیان محققان مورد استفاده قرار گرفته است.
در میان مطالعاتی که درزمینه تأثیر تن‌آرامی بر اضطراب زنان باردار انجام شده است. تن‌آرامی‌های فعال و تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی به‌دلیل آسان بودن انجام و قابل‌فهم و درک بودن آن توسط زنان باردار بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. در تمام مطالعات انجام‌شده تن‌آرامی به‌عنوان یک روش مداخله‌ای برای کاهش اضطراب دوران بارداری (نه در مرحله اول زایمان) مورد استفاده قرار گرفته است. تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی شامل تمریناتی است که طی آن، فرد گروه‌های عضلانی انتخابی را تا زمان دست‌یابی به وضعیت آرام‌سازی عمیق، منقبض و سپس شل می‌کند. این فرآیند منجر به افزایش جریان خون و بهبود عملکرد خون‌رسانی اعضا می‌شود؛ درنتیجه منجر به رفع تنش و کشش عضلانی و کاهش استرس و اضطراب می‌شود [113].
درزمینه ذهن‌آگاهی، در تمامی مطالعات انجام‌شده ذهن‌آگاهی به‌عنوان یک روش مؤثر منجر به کاهش اضطراب در دوران بارداری (نه در مرحله اول زایمان) شده است. درزمینه آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی، این 2 روش به‌عنوان مداخله‌ای کارآمد و آرامش‌بخش در کاهش اضطراب دوران بارداری و در مرحله اول زایمان نقش اساسی ایفا کرده است. کسب موقعیتی آرام و رضایت‌بخش در دوران بارداری و درنهایت تولد فرزندی صالح و سالم و حفظ آرامش روحی و روانی در پرتو توجه به رهنمودها و راهبردهای معنوی قرآن کریم است. همچنین در زنانی که بارداری پرخطری داشته‌اند، هرچه اعتقادات مذهبی فرد قوی‌تر بوده، میزان ناامیدی و اندوه در وی پایین‌تر گزارش شده است [57]. آموزش‌های دوران بارداری بر مبنای آموزه‌های دینی موجب افزایش آگاهی‌های مادران باردار درباره مراقبتهای دوران بارداری، زایمان و شیردهی و کاهش اضطراب مادران باردار شده است [56-69].
همچنین مشاوره و روان درمانی دین مدار می‌تواند برای کاهش مشکلات روانی و افزایش سلامت روان استفاده شود. در روان درمانی معنوی-مذهبی با تقویت اعتقادات معنوی و باورهای دینی فرد، توجه و تمرکز نسبت به نظم جهان هستی و وجود قدرت مطلق پروردگار و رحمت الهی، در حقیقت به کارگزاری شناختی نوین که مبتنی بر آموزه‌های مذهبی و اسلامی است، اقدام می‌شود. همچنین، باتوجهبه اینکه زنان باردار ازنظر سلامت روان گروه آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند، با شرکت در جلسات روان درمانی معنوی-مذهبی، کاهش معناداری را در استرس، اضطراب و افسردگی از خود نشان دادند [60].
باتوجهبه اینکه در دوران بارداری، آگاهی خانم‌های باردار از چگونگی تغذیه و به‌ویژه توجه به حلال بودن آن، تعدد و تنوع خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها، عبادت و خودسازی، ذکر و یاد خدا جهت آرامش روح و روان، داشتن روابط زناشویی در یک چهارچوب مناسب و به دور از اضطراب و استرس و غیره باید بیشتر باشد، بی‌شک دریافت مراقبت‌ها هم باید بیشتر و بهتر باشد. باتوجهبه آگاهی متوسط و نگرش مثبت بیشتر مادران باردار و تأثیر انکارناپذیر نیروی مذهب بر ارتقای سلامت توصیه‌شده، مسئولان بهداشتی باید ترتیبی اتخاذ کنند تا برنامه‌های مراقبتی مادران باردار با توصیه‌هایی اسلامی همراه باشد و کادر بهداشتی-درمانیی نیز در آموزش‌های خود به این امر مهم توجه بیشتری داشته باشند [60].
نتیجه‌گیری
مرور بر کارآزمایی‌های بالینی انجام‌شده درزمینه تأثیر انواع روش‌های مؤثر در کاهش اضطراب مادران در دوران بارداری نشان‌دهنده متعدد بودن مطالعات انجام‌شده درزمینه استفاده از تن‌آرامی، ذهن‌آگاهی و آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی بوده است. نتایج نشان داده است که استفاده از تن‌آرامی فعال و تن‌آرامی پیش‌رونده عضلانی به‌‌علت آسان و قابل‌فهم بودن می‌تواند به‌عنوان روش کاربردی در اضطراب و اختلالات دوران بارداری مورد استفاده قرار گیرد. همچنین استفاده از آوای قرآن و معنویت درمانی با تکیه بر آموزه‌های دینی باتوجهبه فرهنگ ایرانی و اسلامی می‌تواند به‌عنوان یک روش مؤثر نقش مهمی ایفا کند. ازآنجایی‌که مراقبتهای بارداری و زایمان یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین خدمات نظام بهداشتی در تمامی جوامع است، می‌توان با استفاده از روش‌هایی مثل آموزش دین‌داری و آگاهی‌های مذهبی، اعتماد به نفس و روان فرد را تقویت کرد و موجب افزایش سیستم ایمنی او شد. در همین زمینه به زنان باردار می توان کمک کرد تا بتوانند در برابر اضطراب‌های دوران بارداری مقابله کنند و دوران بارداری و زایمان و پس از زایمان ایمنی را پشت سر بگذارند. همچنین باتوجهبه اینکه در زنان باردار پرخطر میزان بروز اختلالات اضطرابی و گوشه‌گیری و بروز مشکلات در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعیشان بیشتر است، این دوروش قابل‌درک و آسان به میزان زیادی می‌تواند در این مادران تأثیرگذار باشد و منجر به سازگاری بهتر آنان با بارداری‌شان شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله یک فراتحلیل بدون نمونه انسانی یا حیوانی است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری و مساعدت مسئولین دانشکده، مرکز تحقیقات پرستاری و مامایی، کتابخانه و واحد کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد، جهت همکاری در جست‌وجوی مقالات تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Murry CJL, Lopez AD. Alternative projections of mortality and disability by cause 1990-2020: Global burden of disease study. Lancet. 1997; 349(9064):1498-504. [DOI:10.1016/S0140-6736(96)07492-2] [PMID]
2.O’Connor TG, Ben-Shlomo Y, Heron J, Golding J, Adams D, Glover V. Prenatal anxiety predicts individual differences in cortisol in pre-adolescent children. Biological Psychiatry. 2005; 58(3):211-7. [DOI:10.1016/j.biopsych.2005.03.032] [PMID]
3.Leveno KJ, Spong CY, Dashe JS, Casey BM, Hoffman BL, CunninghamFG, et al. Williams obstetrics. 25th ed. New york: MCGraw-Hill; 2018. [Link]
4.López-Morales H, del Valle M, Canet-Juric L, Andrés M, Galli J, Poó F, et al. Mental health of pregnant women during the COVID-19 pandemic: A longitudinal study. Psychiatry Research. 2021; 295:113567. [DOI:10.1016/j.psychres.2020.113567] [PMID] [PMCID]
5.Avni-Barron O,Wiegartz PS. Issues in treating anxiety disorder in pregnancy. Understanding the causes to make better treatment Decisions. Psychiatr Times. 2011; 28(1):47-50. [Link]
6.Janati Y, Khaki N. [Psychiatric in midwifery (Persian)]. Tehran: Jame Negar; 2005. [Link]
7.Adewuya AO, Ola BA, Aloba OO, Mapayi BM. Anxiet disorders among Nigeria women in late pregnancy: A controlled study. Archives of Women's Mental Health. 2006; 9(6):325-8. [DOI:10.1007/s00737-006-0157-5] [PMID]
8.Smith SS, Shen H, Gong QH, Zhou X. Neurosteroid regulation of GABA(A) receptors: Focus on the alpha4 and delta subunits. Pharmacology & Therapeutics. 2007; 116(1):58-76. [DOI:10.1016/j.pharmthera.2007.03.008] [PMID] [PMCID]
9.Fink N, Urech C, Cavelti M, Alder J. Relaxation during pregnancy: What are the benefits for mother, fetus, and the newborn? A systematic review of the literature. The Journal of Perinatal & Neonatal Nursing. 2012; 26(4):296-306. [DOI:10.1097/JPN.0b013e31823f565b] [PMID]
10.Warren SL, Racu C, Gregg V, Simmens SJ. Maternal paniv disorder: infant prematurity and low birth weight. Journal of Anxiety Disorders. 2006; 20(3):342-52. [DOI:10.1016/j.janxdis.2005.02.007] [PMID]
11.Weinstock M. The long-term behavioral consequences of prenatal stress. Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 2008; 32(6):1073-86. [DOI:10.1016/j.neubiorev.2008.03.002] [PMID]
12.Shahhosseni Z, Abedian K, Azimi H. [Anxiety during pregnancy in preterm delivery (Persian)]. Journal of Advances in Medical and Biomedical Research. 2007; 16(63):85-92. [Link]
13.Urech C, Fink NS, Hoesli I, Wilhelm FH, Bitzer J, Alder J. Effect of relaxation on psychobiological wellbeing during pregnancy: A randomized controlled trial. Psychoneuroendocrinology. 2010; 35(9):1348-55. [DOI:10.1016/j.psyneuen.2010.03.008] [PMID]
14.Alipoor Z, Lamyianm M, Hajizade E. [Anxiety in pregnancy: Risk for outcome child birth (Persian)]. Journal of Urmia Nursing and Midwifery Faculty. 2009; 9(1):30-8. [Link]
15.Teixeira J, Martin D, Prendiville O, Glover V. Theeffects of acute relaxation on indices of anxiety during pregnancy. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynaecology. 2005; 26(4):271-6. [DOI:10.1080/01674820500139922] [PMID]
16.Okour AM, Badarneh R. Spousal violence against pregnant women from a Bedouin Community in Jordan. Journal of Women's Health. 2011; 20(12):1853-9. [DOI:10.1089/jwh.2010.2588] [PMID]
17.Brownridge DA, Taillieu TL, Tyler KA, Tiwari A, Ko ling CH, Santos SC. Pregnancyand intimate partner violence: Risk factors, severty, and health effects. Violence Against Women. 2011; 17(7):858-81. [DOI:10.1177/1077801211412547] [PMID]
18.Van den Bergh BR, Mulder EJ, Mennes M, Glover V. Antenatal maternal anxiety and stress and neurobehavioural development of the fetus and child: links and possible mechanisms. A review.Neuroscience and Biobehavioral Reviews. 2005; 29(2):237-58. [DOI:10.1016/j.neubiorev.2004.10.007] [PMID]
19.Swallow BL, Lindow SW, Masson EA, Hay DM. Psychological health in early pregnancy: Relationship with nausea and vomiting. Journal of Obstetrics and Gynaecology . 2004; 24(1):28-32. [DOI:10.1080/01443610310001620251] [PMID]
20.James DK, Steer PJ, Weiner CP, Gonik B. High risk pregnancy e-book: Management options-expert consult. London: Elsevier Health Sciences; 2010. [Link]
21.Ministry of Health and Medical Education. [Manual nationalsafe motherhood program(instruction integrated maternal healthcare) GP and mamae specially maternal health Administration, Bureau of Family Health and Population (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2017.
22.Rayegan R, KHodakarami N, Hasanzade M, Akbarzade. [Assessing the mental health of mothers with high-risk and low-risk pregnancies (Persian)]. Scientific Journal of the Medical System Organization of the Islamic Republic of Iran. 2012; 30(4):329-34. [Link]
23.Akbarzade M. [Mental health in pregnancy & child birth (Persian)]. Tehran: Hydari publishers; 2012. [Link]
24.Heron J, O’ConnorTG, EvansJ, GoldingJ, Glover V, ALSPAC Study Team. The course of anxiety and depression through pregnancy and the postpartum in a community sample. Journal of Affective Disorders. 2004; 80(1):65-73. [DOI:10.1016/j.jad.2003.08.004] [PMID]
25.Akbarzade M, ToosiM, Zare N, Sharif F. [Effect of Relaxation and attachment behaviors training on anxiety in first-time mothers in shiraz city: A randomized clinical trial (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2013; 6(4):14-23. [Link]
26.Rahimi F, Ahmadi M, Rosta F, Alavi Majd H, Valiani M. [Effect of relaxation training on pregnancy anxiety in high risk women (Persian)]. Safety Promotion and Injury Prevention. 2014; 2(3):180-8. [doi:10.22037/meipm.v2i3.7737]
27.Alder J, Urech C, Fink N, Bitzer J, Hoesli I. Response to Induced relaxation during pregnancy: Comparison of women with high versus low levels of anxiety. Journal of Clinical Psychology in Medical Settings. 2011; 18(1):13-21. [DOI:10.1007/s10880-010-9218-z] [PMID]
28.Bastani F, Hidarnia A, Kazemnejad A, Vafaei M, Kashaian M. A randomized controlled trial of the effects of applied relaxation training on reducing anxiety and perceived stress in pregnant women. Journal of Midwifery & Women's Health. 2005; 50(4):e36-40. [DOI:10.1016/j.jmwh.2004.11.008] [PMID]
29.Nasiri S, Akbari H, Tagharrobi L, Tabatabaee AS. The effect of progressive muscle relaxation and guided imagery on stress, anxiety, and depression of pregnant women referred to health centers. Journal of Education and Health Promotion. 2018; 7:41. [doi:10.4103/jehp.jehp_158_16]
30.Ahmadi Nejad F, Golmakani N, Asghari Pour N, Shakeri M. [Effect of progressive muscle relaxation on depression, anxiety, and stress of primigravid women (Persian)]. Evidence Based Care Journal. 2015; 5(1):67-75. [doi:10.22038/ebcj.2015.4093]
31.Yu J, Wells J, Wei Z, Fewtrell M. Effects of relaxation therapy on maternalpsychological state, infant growth and gutmicrobiome: Protocol for a randomisedcontrolled trial investigating mother-infantsignalling during lactation following latepreterm and early term delivery. International Breastfeeding Journal . 2019; 14:50. [DOI:10.1186/s13006-019-0246-5] [PMID] [PMCID]
32.Bergstrom M, Kieler H, Waldenstrom U. Effect of natural childbirth preparation versus standard antenatal education on epidural rates ,experience of childbirth and parental stress in mothers and fathers: A randomized controlled multicenter trial. BJOG an International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2009; 116(9):1167-76. [DOI:10.1111/j.1471-0528.2009.02144.x] [PMID] [PMCID]
33.Gedde-Dahl M, Fors EA. Impact of self-administered relaxation and guided imagery techniques during final trimester and birth.Complementary Therapies in Clinical Practice. 2012; 18(1):60-5. [DOI:10.1016/j.ctcp.2011.08.008] [PMID]
34.Fotiou C, Vlastarakos PV, Bakoula C, Papagaroufalis K, Bakoyannis G, Darviri C, et al. Parental stress management using relaxation techniques in a neonatal intensive care unit: A randomised controlled trial. Intensive & Critical Care Nursing. 2016; 32:20-8. [DOI:10.1016/j.iccn.2015.08.006] [PMID]
35.Tragea C, Chrousos GP, Alexopoulos EC, Darviri C. A randomized controlled trial of the effects of a stress management programme during pregnancy. Complementary Therapies in Medicine. 2014; 22(2):203-11. [DOI:10.1016/j.ctim.2014.01.006] [PMID]
36.Schaffer L, Jallo N, Howland L, James K, Glaser D, Arnell K. Guided imagery: An innovative approach to improving maternal sleep quality. The Journal of Perinatal & Neonatal Nursing. 2013; 27(2):151-9. [DOI:10.1097/JPN.0b013e3182870426] [PMID]
37.Schlegel ML, Whalen JL, Williamsen PM. Integrative therapies for women with a high risk pregnancy during antepartum hospitalization. MCN. The American Journal of Maternal Child Nursing. 2016; 41(6):356-62. [DOI:10.1097/NMC.0000000000000279] [PMID]
38.Wang W, Zhang Q, Qu F. The potential benefits of Chinese integrative medicine for pregnancy women during the COVID-19 pandemic. Integrative Medicine Research. 2020; 9(3):100461. [DOI:10.1016/j.imr.2020.100461] [PMID] [PMCID]
39.Fathizade M, Abedini S, Mohseni SH. [The effect of pregnancy preparation classes on anxiety of mothers referring to Hormozgan Health Centers, Sirik (Persian)]. Preventive Care in Nursing & Midwifery Journal. 2016; 6(3):24-33. [Link]
40.Rafiee B, Akbarzadeh M, Asadi N, Zare N. [Comparing the effects of educating of attachment and relaxation on anxiety in third trimester of pregnancy and postpartum depression in the primipara women (Persian)]. Journal of Hayat. 2013; 19(1):76-88. [Link]
41.Gómez-Sánchez L, García-Banda G, Servera M, Verd S, Filgueira A, Cardo E. [Beneficios del mindfulness en mujeres embarazadas (Spanish)]. Medicina. 2020; 80(S 2):47-52. [PMID].
42.Hulsbosch LP, Nyklíček I, Potharst ES, Meems M, Boekhorst MGBM, Pop VJM. Online mindfulness-based intervention for women with pregnancy distress: Design of a randomized controlled trial. BMC Pregnancy and Childbirth. 2020; 20(1):159. [DOI:10.1186/s12884-020-2843-0] [PMID] [PMCID]
43.Spijkerman MP, Pots WT, Bohlmeijer ET. Effectiveness of online mindfulness-based interventions in improving mental health: A review and meta-analysis of randomised controlled trials. Clinical Psychology Review. 2016; 45:102-14. [DOI:10.1016/j.cpr.2016.03.009] [PMID]
44.Müller M, Matthies LM, Goetz M, Abele H, Brucker SY, Bauer A, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of an electronic mindfulness-based intervention (eMBI) on maternal mental health during pregnancy: The mindmom study protocol for a randomized controlled clinical trial. Trials. 2020; 21(1):933. [DOI:10.1186/s13063-020-04873-3] [PMID] [PMCID]
45.Tomfohr-Madsen LM, Campbell TS, Giesbrecht GF, Letourneau NL, Carlson LE, Madsen JW, et al. Mindfulness-based cognitive therapy for psychological distress in pregnancy: Study protocol for a randomized controlled trial. Trials. 2016; 17(1):498. [DOI:10.1186/s13063-016-1601-0] [PMID] [PMCID]
46.Warriner S, Crane C, Dymond M, Krusche A. An evaluation of mindfulness-based childbirth and parenting courses for pregnant women and prospective fathers/partners within the UK NHS (MBCP-4-NHS). Midwifery. 2018; 64:1-10. [DOI:10.1016/j.midw.2018.05.004] [PMID]
47.Vieten C, Astin J. Effects of a mindfulness-based intervention during pregnancy on prenatal stress and mood: Results of a pilot study. Archives of Women's Mental Health. 2008; 11(1):67-74. [DOI:10.1007/s00737-008-0214-3] [PMID]
48.Perez-Blasco J, Viguer P, Rodrigo MF. Effects of a mindfulness-based intervention on psychological distress, well-being, and maternal self-efficacy in breast-feeding mothers: results of a pilot study. Archives of Women's Mental Health. 2013; 16(3):227-36. [DOI:10.1007/s00737-013-0337-z] [PMID]
49.Woolhouse H, Mercuri K, Judd F, Brown SJ. Antenatal mindfulness intervention to reduce depression, anxiety and stress: A pilot randomised controlled trial of the MindBabyBody program in an Australian tertiary maternity hospital. BMC Pregnancy and Childbirth. 2014; 14:369. [DOI:10.1186/s12884-014-0369-z] [PMID] [PMCID]
50.Beattie J, Hall H, Biro MA, East C, Lau R. Effects of mindfulness on maternal stress, depressive symptoms and awareness of present moment experience: A pilot randomised trial. Midwifery. 2017; 50:174-83. [DOI:10.1016/j.midw.2017.04.006] [PMID]
51.Goetz M, Schiele C, Müller M, Matthies LM, Deutsch TM, Spano C, et al. Effects of a brief electronic mindfulness-based intervention on relieving prenatal depression and anxiety in hospitalized high-risk pregnant women: Exploratory pilot study. Journal of Medical Internet Research. 2020; 22(8):e17593. [DOI:10.2196/17593] [PMID] [PMCID]
52.Lucena L, Frange C, Pinto ACA, Andersen ML, Tufik S, Hachul H. Mindfulness interventions during pregnancy: A narrative review. Journal of Integrative Medicine. 2020; 18(6):470-7. [DOI:10.1016/j.joim.2020.07.007] [PMID]
53.Heydarpour S, Feli R, Yazdanbakhsh K, Heydarpour F. [The impact of mindfulness-based counseling on the levels of anxiety during pregnancy and on newborns’ physiological parameters (Persian)]. Scientific Journal of Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty. 2020; 6(1):106-17. [Link]
54.Shahoie R, Karimi A, Sharifish S, Soufizadeh N, Khanpour F. [Evaluation of the effectiveness of mindfulness-based stress reduction on anxiety in pregnant women (Persian)]. Scientific Journal of Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty. 2019: 5(3):83-94. [Link]
55.Kazemi Zahrani H, Behnampour N. [The effect of mindfulness-based stress reduction on the somatic, cognitive, behavioral anxiety and quality of sleep of pregnant mothers (Persian)]. Journal of Research in Behavioural Sciences. 2020; 18(2):227-36. [DOI:10.52547/rbs.18.2.227]
56.Aslami E, Alipour A, Aghayusefi A, Najib F. [Assessing the effectiveness of mindfulness-based Islamic-spiritual schemas on anxiety of mothers pregnancy and infants physiological health (Persian)]. Health Psychology. 2015; 4(14):129-40. [Link]
57.Nosratabadi M. The role of Islam in the health of pregnant women. Journal of Pizhūhish dar Dīn va Salāmat. 2021; 7(3):140-56. [DOI:10.22037/jrrh.v7i3.29008.]
58.Niaz Azari M, Abdollahi M, Zabihi Hesari N K, Ashoori J. [Effect of spiritual group therapy on anxiety and quality of life among gestational diabetic females (Persian)]. Journal of Religion and Health. 2017; 5(1):11-20. [Link]
59.Bodaghi E, Alipour F, Bodaghi M, Nori R, Peiman N, Saeidpour S. [The role of spirituality and social support in pregnant women’s anxiety, depression and stress symptoms (Persian)]. Journal of Community Health. 1396; 10(2):72-82. [Link]
60.Azizi S, Pelarak F, Mohagheghi J. [Effectiveness of religious teachings in reducing anxiety in pregnant women (Persian)]. Journal of Religion and Health. 2017; 4(2):46-55. [Link]
61.Khodakarami B, Soltani F, Golalizadeh G, Soltanian A, Mohagheghi H. [The effect of spiritual counseling on depression, anxiety and stress of pregnant women: A randomized clinical trial (Persian)]. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care. 2015; 23(4):39-53. [Link]
62.Irani M, Ghazanfarpour M, Nosrati Hadi Abad SF, Ramazanian Bafghi Z, Ahmadi A, Ashrafinia F. [Effect of listening to Qur’an recitation on severity of pain and anxiety during labor: A systematic review and mehta-analysis (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2020; 30(191):144-54. [Link]
63.Naderyanfar F, Soleimani M, Shekhi H. [Effect of the voice of holy Quran on the anxiety of labor candidate pregnant women (Persian)]. Quran and Medicine. 2018; 4(1):1-4. [Link]
64.Abbasi Z, Khodabande F, Darbaghi Moghadam, Taherpour M. [The effect of reading translations of Holy Quran on maternal anxiety (Persian]. Paper presented at: National Conference Quran Scholars and Medicine. 1 December 2013; Zanjan, Iran. [Link]
65.Sahmeddini M, Zamani Lari M, Rahimian M, Danaei , Beigi N, Habibi H. [The effect of listening to the Quran on serum cortisol levels and anxiety in primiparous women during the first stage of labor (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2014; 17(99):1-7. [doi:10.22038 / ijogi.2014.2853]
66.Kadkhodaei F, Mansouri A, Hajar S, Abak F, Pour BK, Nehbandani S. A comparative study on the effect of the voice of the holy Quran and Arendeshine music on the anxiety of the primiparous women of the natural provisional candidate. Asian Journal of Pharmaceutical Research and Development. 2019; 7(3):31-5. [DOI:10.22270/ajprd.v7i3.510]
67.Yuni Fitri Hamidiyanti B, Gumilang Pratiwi I. Effect of listening to the Quran on anxiety level in primipara. Health, Spirituality and Medical Ethics. 2019; 6(1):52-6. [doi:10.29252/jhsme.6.1.52]
68.Suhita BM, Mufidah A. Decrease of anxiety and pain delivery of mother inpartu primipara on first phase active by giving of murottal al Quran Arrahman in midwifery private clinic endang sumaningdyah city of Kediri. The 2nd Joint International Conferences, 2018 Sep 19. 2018; 2(2). [Link]
69.Mir Bagher AjorPaz N, Ranjbar N. [Effects of recitation of holy quran on anxiety of women before cesarean section: A randomize clinical trial (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2010; 4(1):15-9. [Link]
70.Namazi M, Amiraliakbari S, Mojab F, Talebi A, Alavi Majd H, jannesari S. Investigating the effect of citrus aurantium aroma on severity of labor pain during active phase of labor. Complementary Medicine Journal. 2014; 4(1):733-44. [Link]
71.Ozgoli G, Torkashvand SH, Salehi Moghaddam, Borumandnia N, Mojab F, Minooee S. Comparison of Peppermint and Clove essential oil aroma on pain intensity and anxiety at first stage of labor (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2016; 19(21):1-11. [doi:10.22038/ijogi.2016.7665]
72.Mirzae F, Keshtgar S, Kaviyani M, Rajaeifar A. [Changes in plasma concentrations of cortisol and serotonin and decreased levels of postpartum anxiety in nulliparous women following the smell of lavender essential oil (Persian)]. Journal of Kerman University of Medical Sciences. 2009; 16(3):245-54. [Link]
73.Tafazoli M, Zaremobini F, Mokhber N, Emami A. [Citrus aurantium blossom and preoperative anxiety (Persian)]. Journal of Fundamentals Mental Health. 2011; 12(4):720-4
74.Kheirkhah M, Setayesh Valipour N, Neisani Samani L, Haghani H. [Effect of aromatherapy with essential damask rose oil on anxiety of the active phase of labor nulliparous women (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2013; 11(6):428-33. [Link]
75.Sharifipour F, Bakhteh A, Salary N. [The effect of Salvia aroma on la bor anxiety among primigravida and multigravida women: A randomized clinical trial (Persian)]. Journal of Hayat. 2017; 23(2):162-72. [Link]
76.Ozgoli G, Aryamanesh Z, Mojab F, Alavi Majd H. [A study of inhalation of peppermint aroma on the pain and anxiety of the first stage of labor in nulliparous women: A randomized clinical trial (Persian)]. Qom University of Medical Sciences Journal. 2013; 7(3):21-7. [Link]
77.Esmaelzadeh Saeieh S, Torkashvand Sh, Rahimzadeh Kivi M, Lotfi R, Akbari Kamrani M, Khosravi N. [Effect of aromatherapy with Boswellia Carteri on anxiety in first stage of labor in nulliparous women (Persian)]. Complementary Medicine Journal. 2015; 4(17):1314-23. [Link]
78.Hamdamian S, Nazarpour S, Simbar M, Hajian S, Mojab F, Talebi A. Effects of aromatherapy with Rosa damascena on nulliparous women’s pain and anxiety of labor during first stage of labor. Journal of Integrative Medicine. 2018; 16(2):120-5. [DOI:10.1016/j.joim.2018.02.005] [PMID]
79.Rashidi Fakari F, Tabatabaeichehr M, Kamali H, Rashidi Fakari F, Naseri M. Effect of inhalation of aroma of geranium essence on anxiety and physiological parameters during first stage of labor in nulliparous women: A randomized clinical trial. Journal of Caring Sciences. 2015; 4(2):135-41. [DOI:10.15171/jcs.2015.014] [PMID] [PMCID]
80.Rashidi-Fakari F, Tabatabaeichehr M, Mortazavi H. The effect of aromatherapy by essential oil of orange on anxiety during labor: A randomized clinical trial. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research. 2015; 20(6):661-4. [DOI:10.4103/1735-9066.170001] [PMID] [PMCID]
81.Moghadasi M, Soltanahmadi Z, Azizzadeh Forozi M, Mahdizadeh A, Jahani Y. [The effect of supportive counseling on reducing the anxiety of women at risk of preterm birth (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2016; 14(2):151-8. [Link]
82.Andaroon N, Kordi M, Kimiaee A, Esmaily H. [Effect of individual counseling program by a midwife on anxiety during pregnancy in nulliparous women (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2017; 20(12):86-95. [doi:10.22038 / ijogi.2017.10434]
83.Barjasteh A, Alizade S, Moghaddam Tabrizi F. [Antenatal anxiety and pregnancy worries in association with marital and social support (Persian)]. Nursing and Midwifery Journal. 2016; 14(6):504-15. [Link]
84.Mohammadpour M, Mohammad-Alizadeh Charandabi S, Malakouti J, Mohammadi MN, Mirghafourvand M. The effect of counseling on fathers’ stress and anxiety during pregnancy: A randomized controlled clinical trial. BMC Psychiatry. 2021; 21(1):208. [DOI:10.1186/s12888-021-03217-y] [PMID] [PMCID]
85.Imanparast R, Bermas H, Danesh S, Ajoudani Z. [The effect of cognitive behavior therapy on anxiety reduction of first normal vaginal delivery (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2014; 22(1):974-980. [Link]
86.Matvienko-Sikar K, Dockray S. Effects of a novel positive psychological intervention on prenatal stress and well-being: A pilot randomised controlled trial. Women and Birth. 2017; 30(2):e111-8. [DOI:10.1016/j.wombi.2016.10.003] [PMID]
87.Ghorbani S, Jourabchi Z, Sarichloo ME, Olfati F. [The effect of group counseling based on cognitive behavioral therapy on anxiety of pregnant women with constipation: Clinical trial (Persian)]. Avicenna Journal of Nursing and Midwifery Care. 2020; 28(4):32-44. [DOI:10.30699/ajnmc.28.4.32]
88.Bright KS, Mughal MK, Wajid A, Lane-Smith M, Murray L, Roy N, et al. Internet-based interpersonal psychotherapy for stress, anxiety, and depression in prenatal women: Study protocol for a pilot randomized controlled trial. Trials. 2019; 20(1):814. [DOI:10.1186/s13063-019-3897-z] [PMID] [PMCID]
89.Toker E, Kömürcü N. Effect of Turkish classical music on prenatal anxiety and satisfaction: A randomized controlled trial in pregnant women with pre-eclampsia. Complementary Therapies in Medicine. 2017; 30:1-9. [DOI:10.1016/j.ctim.2016.11.005] [PMID]
90.Garcia-Gonzalez J, Ventura-Miranda MI, Requena-Mullor M, Parron-Carreño T, Alarcon-Rodriguez R. State-trait anxiety levels during pregnancy and foetal parameters following intervention with music therapy. Journal of Affective Disorders. 2018; 232:17-22. [DOI:10.1016/j.jad.2018.02.008] [PMID]
91.Arranz Betegón Á, García M, Parés S, Montenegro G, Feixas G, Padilla N, et al. A program aimed at reducing anxiety in pregnant women diagnosed with a small-for-gestational-age fetus: Evaluative findings from a Spanish study. The Journal of Perinatal & Neonatal Nursing. 2017; 31(3):225-35. [DOI:10.1097/JPN.0000000000000270] [PMID]
92.Corbijn van Willenswaard K, Lynn F, McNeill J, McQueen K, Dennis CL, Lobel M, et al. Music interventions to reduce stress and anxiety in pregnancy: A systematic review and meta-analysis. BMC Psychiatry. 2017; 17(1):271. [DOI:10.1186/s12888-017-1432-x] [PMID] [PMCID]
93.Nanbakhsh F, Zadeh Mohammadi A, Jalili N, Ahmadnejad E. [The effect of music in reducing the pain and stress during delivery (Persian)]. Studies in Medical Sciences. 2009; 20(3):209-14. [Link]
94.Hoseini Nasab D, Taghavi S, Ahmadiyan S. [The effect of pregnancy training on anxiety, pain and duration of labor pains in mothers (Persian)]. Medical Journal of Tabriz University of Medical Sciences. 2009; 31(4):24-30. [Link]
95.Bogaerts AF, Devlieger R, Nuyts E, Witters I, Gyselaers W, Van den Bergh BR. Effects of lifestyle intervention in obese pregnant women on gestational weight gain and mental health: A randomized controlled trial. International Journal of Obesity. 2013; 37(6):814-21. [DOI:10.1038/ijo.2012.162] [PMID]
96.Urizar GG Jr, Muñoz RF. Impact of a prenatal cognitive-behavioral stress management intervention on salivary cortisol levels in low-income mothers and their infants. Psychoneuroendocrinology. 2011; 36(10):1480-94. [DOI:10.1016/j.psyneuen.2011.04.002] [PMID] [PMCID]
97.Urizar GG Jr, Yim IS, Rodriguez A, Schetter CD. The SMART moms program: A randomized trial of the impact of stress management on perceived stress and cortisol in low-income pregnant women. Psychoneuroendocrinology. 2019; 104:174-84. [DOI:10.1016/j.psyneuen.2019.02.022] [PMID]
98.Golshani F, Gholmohammad Nejad GH, Aghdasi A. [The effectiveness of teaching life skills during pregnancy on pregnant mothers’ mental health (Persian)]. Scientific Journal of Education and Evaluation (Quarterly), 2014; 7(26):89-101. [Link]
99.Newham JJ, Westwood M, Aplin JD, Wittkowski A. State-trait anxiety inventory (STAI) scores during pregnancy following intervention with complementary therapies. Journal of Affective Disorders. 2012; 142(1-3):22-30. [DOI:10.1016/j.jad.2012.04.027] [PMID]
100.javanbakht M, Hejazi Kenari R, Ghasemi M. Effects of yoga on depression and anxiety of women. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2009; 15(2):102-4. [DOI:10.1016/j.ctcp.2009.01.003] [PMID]
101.Satyapriya M, Nagarathna R, Padmalatha V, Nagendra HR. Effect of integrated yoga on anxiety, depression & well being in normal pregnancy. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2013; 19(4):230-6. [DOI:10.1016/j.ctcp.2013.06.003] [PMID]
102.Newham JJ, Wittkowski A, Hurley J, Aplin JD, Westwood M. Effects of antenatal yoga on maternal anxiety and depression: A randomized controlled trial. Depression and Anxiety. 2014; 31(8):631-40. [DOI:10.1002/da.22268] [PMID]
103.van der Zwan JE, Huizink AC, Lehrer PM, Koot HM, de Vente W. The effect of heart rate variability biofeedback training on mental health of pregnant and non-pregnant women: A randomized controlled trial. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2019; 16(6):1051. [DOI:10.3390/ijerph16061051] [PMID] [PMCID]
104.Mirzaee F, Kaviani M, Jafari P. [Effect of reflexology on anxiety level in nuliparous women (Persian)]. Journal of Hayat. 2010; 16(1):65-71. [Link]
105.Bazrafshan M, Ghorbani Z. [The effect of slow stroke back massages on anxiety among primigravid women (Persian)]. Journal of Hayat. 2010; 16(1):34-40. [Link]
106.Castel S, Creveuil C, Beunard A, Blaizot X, Proia N, Guillois B. Effects of an intervention program on maternal and paternal parenting stress after preterm birth: A randomized trial. Early Human Development. 2016; 103:17-25. [DOI:10.1016/j.earlhumdev.2016.05.007] [PMID]
107.Mirzakhani K, Hejazinia Z, Golmakani N, Mirteimouri M, Sardar MA, Shakeri MT. [The effect of execution of exercise program with birth ball during pregnancy on anxiety rate in nulliparous women (Persian)]. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2014; 17(117):8-16. [doi:10.22038/ijogi.2014.3474]
108.Gholami A, Karimi F, Ghasempour Z, Abolhassani M, Rabiee N. [Comparison of the effect of kangaroo care and infant massage on the level of maternal anxiety and neonatal pain (Persian)]. Journal of Babol University of Medical Sciences. 2021; 23(1):90-7. [doi:10.22088/jbums.23.1.90]
109.Simó S, Zúñiga L, Izquierdo MT, Rodrigo MF. Effects of ultrasound on anxiety and psychosocial adaptation to pregnancy. Archives of Women's Mental Health. 2019; 22(4):511-8. [DOI:10.1007/s00737-018-0918-y] [PMID]
110.Barrio-Forné N, Gasch-Gallén Á. Companionship as a method to reduce anxiety in pregnant women hospitalized during their third trimester. Revista da Escola de Enfermagem da U S P. 2021; 55:e03749. [DOI:10.1590/s1980-220x2020018603749] [PMID]
111.Makvandi S, Zargar Shoshtari S, Montazeri S, Ahangarpour A. [The effect of chewing sugar-free gum on the anxiety level of active phase of labor in nulliparous women (Persian)]. Razi Journal of Medical Sciences. 2013; 20(112):9-15. [Link]
112.Ebrahimian A, Bilandi RR, Bilandī MR, Sabzeh Z. Comparison of the effectiveness of virtual reality and chewing mint gum on labor pain and anxiety: a randomized controlled trial. BMC Pregnancy and Childbirth. 2022; 22(1):49. [DOI:10.1186/s12884-021-04359-3] [PMID] [PMCID]
113.Rahimi F, Moeni Mehr M. [Effect of different relaxation methods on pregnancy and childbirth: A systematic review (Persian)]. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2021; 29(2):3462-78. [DOI:10.18502/ssu.v29i2.6085]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |