مقدمه
دیابت یک بیماری مزمن فراگیر رو به رشد است که علاوه‌بر تأثیر بر وضعیت بالینی فرد، هزینه‌های گزافی را به جوامع مختلف در سرتاسر جهان تحمیل می‌کند [1]. باتوجه‌به آمار و روند رو به تزاید آن در جهان، این بیماری مزمن را می‌توان به‌عنوان یک همه‌گیری نهفته اعلام کرد. شیوع جهانی دیابت در سال 2012 حدود 371 میلیون نفر بود که تخمین زده می‌شود تا سال 2030 به حدود 552 میلیون نفر برسد [2]. آمارها درخصوص شیوع دیابت در ایران متفاوت‌اند، اما مرکز تحقیقات غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران و کرمانشاه شیوع دیابت را به‌ترتیب 2 تا 10 درصد، بیش از 12 درصد و 7 درصد گزارش کرده‌اند [3]. 
دیابت یک اختلال پیچیده متابولیک است که با سطوح قند خون ناشتا بیشتر از 126 میلی‌گرم در دسی‌لیتر، قند راندوم بیشتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر همراه با علائم پرنوشی و پرادراری، قند 2 ساعت بعد از غذای بیشتر مساوی با 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا قند 2 ساعت بعد از مصرف 75 گرم گلوکز بیشتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر مشخص می‌شود [4]. هایپرگلیسمی درنتیجه اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین یا هر دوی این موارد به وجود می‌آید [5]. دیابت دو نوع اصلی دارد: افرادی که دیابت نوع اول دارند یعنی میزان بسیار کم و یا اصلاً انسولین در بدنشان تولید نمی‌شود و دیابت نوع دوم که افرادی هستند که نمی‌توانند از انسولین استفاده کنند [6]. دیابت نوع 2، اختلال چند فاکتوری مزمنی است که با آسیب به ارگا‌ن‌ها و هیپرگلیسمی در طولانی مدت همراه است. عوارض دیابت در ارتباط با عدم کنترل گلیسمی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 می‌باشد که منجر به افزایش مرگ‌ومیر در این بیماران می‌شود [7]. 
دیابت مانند سایر بیماری‌های مزمن به واسطه روبه‌رو کردن بیمار با چالش‌های متعدد ازقبیل فشارهای ناشی از کنترل و درمان بیماری، هزینه، نیاز به مراجعه مکرر به پزشک، نگرانی درباره آینده بیماری و احتمال ابتلا فرزندان، منجر به بروز استرس و کاهش تاب‌آوری بیماران می‌شود [8]. تاب‌آوری یک ویژگی روان‌شناختی و شخصیتی است که نقش مهمی در تجربیات استرس و رویدادهای تنیدگی‌زا دارد [9]. تاب‌آوری توانایی مقاومت در برابر استرس و به‌دست آوردن تعادل پس از تجربه شرایط استرس‌زا است [10] و به افراد کمک می‌کند تا اراده و انگیزه بالایی داشته باشند [11]. باتوجه‌به اینکه تاب‌آوری هم ذاتی و هم اکتسابی است. افراد با یادگرفتن مهارت‌های مرتبط می‌توانند تاب‌آوری خود را افزایش دهند. به بیان دیگر، تاب‌آوری می‌تواند باعث امیدواری در تجارب بالینی شود و به‌عنوان توانایی بازگشت به حالت اولیه بعد از دشواری با آن عوامل می‌تواند حتی در شرایط چالش‌برانگیز و تهدیدکننده به پیامدهای سازگارانه منجر شود [12]. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که سطوح بالای تاب‌آوری به بیماران دیابتی کمک می‌کند تا از عواطف و هیجان‌های مثبت به منظور پشت سر نهادن تجربه‌های نامطلوب و بازگشت به وضعیت مطلوب از طریق افزایش سطوح عواطف مثبت و تقویت حرمت خود استفاده کنند [13]. مطالعات نشان داد انعطاف‌پذیری روان‌شناختی پیش‌بینی‌کننده اضطراب و استرس در بیماران مبتلا به دیابت می‌باشد [14] .
انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مجموعه رفتارهایی است که افراد در راستای ارزش‌های تعیین‌شده خود انجام می‌دهند [15]. از دیدگان وانگ و همکاران انعطاف‌پذیری روانشناختی به توانایی برقراری ارتباط با زمان حال اشاره دارد و اینکه فرد بتواند براساس آنچه در موقعیت خاصی از او انتظار می‌رود رفتار خود را تغییر دهد و یا بر رفتار کنونی خود پافشاری کند [16]. براین‌اساس می‌توان بیان کرد نبود رفتارهایی که در راستای ارزش‌های فرد باشند، باعث می‌شود فرد احساس کند زندگی‌اش بدون معنا، هدف و سراسر درد و رنج است [17] که این فرایند منجر به کاهش انعطاف‌پذیری روان‌شناختی افراد می‌شود [18]. انعطاف‌پذیری روان‌شناختی از چنین قابلیتی برخوردار است که با ایجاد تغییر در افکار و رفتار افراد، سبب شود افراد بتوانند نسبت به تغییرات محیطی، پاسخ‌های سازگارانه تولید کنند [19] و از طریق 6 فرآیند حاصل می‌شود که این فرآیندها عبارت‌اند از: پذیرش، خنثی‌سازی (گسلش)، خود زمینه‌ای، برقراری تماس با لحظه‌جاری، ارزش‌ها و عمل متعهدانه [20].
امروزه رویکردهای درمانی مختلفی بر روی بیماران مبتلا به دیابت به کار گرفته شده است. یکی از درمان‌های نوین موج سومی که امروزه برای طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن از جمله دیابت به کار گرفته می‌شود، رفتاردرمانی دیالکتیکی است [21]. رفتاردرمانی دیالکتیکی به‌عنوان یک جهان‌بینی یا دیدگاه فلسفی متخصصان بالینی را در جهت ساختن فرضیه‌های تئوریکی متناسب با مشکلات مراجعان و درمان آن‌ها راهنمایی می‌کند [22]. هدف رفتاردرمانی دیالکتیکی، تعادل‌آفرینی بین تغییر و پذیرش است تا مراجعان بتوانند پاسخ‌‌های هیجانی خود به رویدادها را تنظیم کنند [23]. در این روش بر مهارت‌آموزی شامل آموزش مهارت‌های اثربخش بین فردی، ذهن‌آگاهی، تنظیم هیجانی، افزایش تحمل ناکامی، پذیرش و اعتباربخشی هیجانات تأکید شده است [24]. رفتاردرمانی دیالکتیک مجموعه‌ای از فنون است برای ایجاد تغییرات در چگونگی تفکر و رفتار فرد، کاهش تفکرات منفی، تغییر نحوه زندگی و همچنین دستیابی به ثبات رفتاری و هیجانی [25]. رفتاردرمانی دیالکتیکی در کاهش استرس بیماران دیابتی، اثربخش است [26]. در این راستا نتایج مطالعات خاکشور و همکاران نشان داد روش رفتاردرمانی دیالکتیکی به‌طور معناداری باعث افزایش انعطاف‌پذیری شناختی و کاهش استرس بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 شده است [21]. بهرامی و زاهدی در پژوهشی دریافتند که رفتاردرمانی دیالکتیکی توانست به‌طور معناداری باعث افزایش امید به زندگی و تاب‌آوری زنان شود [27]. رامیا و همکاران نشان دادند رفتاردرمانی دیالکتیک می‌تواند بر بهبود تاب‌آوری زنان مؤثر باشد [28]. پژوهش لی و ماسون نشان داد رفتاردرمانی دیالکتیکی کوتاه‌مدت بر تاب‌آوری روان‌شناختی گروهی از مراجعان مراکز مشاوره اثربخش است [29]. 
تأثیر درمان‌های قبلی ازجمله درمان‌های موج سوم در بهبود سلامت‌روان و کاهش قند خون بیماران دیابتی مورد تأیید قرار گرفته است، اما این درمان با محدودیت‌هایی همراه است مانند این محدودیت‌ها ناکامی در بهبود بسیاری از بیماران، وجود راهنما و دستورالعمل‌های درمانی متعدد برای هریک از اختلال‌ها، مقرون به صرفه نبودن ازنظر وقت و هزینه برای متخصصان و مراجع و دوره‌های کارورزی طولانی‌مدت و متعدد برای درمان هریک از اختلال‌ها و پیچیده بودن فرآیند انتشار و تدوین دستورالعمل‌های درمانی برای تهیه‌کنندگان می‌باشد. همچنین در پژوهش مطالعات خاکشور و همکاران رفتاردرمانی دیالکتیکی تنها بر روی زنان مبتلا به دیابت انجام شده است. بنابراین این پژوهش با در نظر گرفتن محدودیت‌های یادشده، اثربخشی این درمان را بر روی هر دو جنس و متغیرهای دیگری از قبیل تاب‎آوری و میزان کنترل گلیسمیک را بررسی کرده است. دلیل استفاده از رفتاردرمانی دیالکتیک برای بیماران مبتلا به دیابت، وجود خودآگاهی شناختی پایین و ذهن‌آگاهی در نزد بیماران مزمن بوده که سبب می‌شود آن‌ها نسبت به فرآیندهای روانی خود، آگاهی کافی نداشته باشند. براین‌اساس به نظر می‌رسد رفتاردرمانی دیالکتیک می‌تواند دریچه جدیدی را برای فرآیندهای روانی و هیجانی این افراد بگشاید. عدم انجام پژوهشی در راستای بررسی اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک بر متغیرهای مورد اشاره در پژوهش حاضر در جامعه آماری بیماران مبتلا به دیابت، ما را بر آن داشت تا به دنبال این پاسخ باشیم که آیا رفتاردرمانی دیالکتیکی بر تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و میزان کنترل گلیسمیک بیماران دیابتی اثربخش است؟

مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه افراد مبتلا به دیابت مراجعه‌کننده به بیمارستان صیاد شهر گرگان در اردیبهشت ماه سال 1401 بودند. از این جامعه آماری در پایان اردیبهشت، 30 بیمار به‌صورت دردسترس انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. در خرداد ماه سال 1401 از گروه‌های آزمایش و کنترل پیش‌آزمون به عمل آمد، سپس گروه آزمایش در 8 جلسه 60 دقیقه‌ای (شنبه و سه‌شنبه هر هفته) تحت آموزش رفتاردرمانی دیالکتیک قرار گرفتند (جدول شماره 1)، درحالی‌که گروه کنترل در طول اجرای پژوهش هیچ مداخله روان‌شناختی را دریافت نکردند، در تیر ماه مجدد از گروه‌های آزمایش و کنترل، پس‌آزمون به عمل آمد. 


ملاک‌های ورود به پژوهش عبارت بودند از عدم ابتلا به بیماری روان‌پزشکی شدید هم‌زمان با ابتلا به دیابت، فقدان آمپیوتی (قطع عضو) و نقص عضو، عدم استفاده از داروهای روان‌پزشکی، عدم تجربه کمای دیابتی، تحصیلات حداقل دیپلم، سن بالاتر از 18 سال، هموگلبین گلیکوزیله بالاتر از 7، عدم دریافت هر گونه برنامه آموزشی دیگر قبل و در حین انجام مداخله ذهن‌آگاهی. 
ملاک‌های خروج، غیبت بیش از 2 جلسه و عدم همکاری و انجام ندادن تکالیف مشخص‌شده در کلاس و عدم تمایل به ادامه حضور در فرآیند انجام پژوهش بود. جهت رعایت اخلاق در پژوهش به افراد گروه کنترل اطمینان داده شد که آنان نیز پس از اتمام فرآیند پژوهشی این مداخلات را دریافت خواهند کرد. همچنبن قبل و بعد از برنامه درمانی، سطوح گلیکوزیله، به‌عنوان شاخصی برای اندازه‌گیری کنترل گلیسمیک اندازه‌گیری شد. در این پژوهش برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس استفاده شد. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 22 تجزیه‌و‌تحلیل شد.

ابزار 
پرسش‌نامه انعطاف‌پذیری روان شناختی
پرسش‌نامه انعطاف‌پذیری روان‌شناختی توسط دنیس و وندروال در سال 2010 ساخته شده است [30]. این پرسش‌نامه مشتمل بر 20 سؤال است و برای سنجش نوعی از انعطاف‌پذیری روان‌شناختی که در موفقیت فرد برای چالش و جایگزینی افکار ناکارآمد با افکار کارآمدتر لازم است، به کار می‌رود و دارای 2 زیر مقیاس جایگزین‌ها، کنترل و جایگزین‌هایی برای رفتارهای انسانی است. این پرسش‌نامه براساس مقیاس 7 درجه‌ای لیکرت است که از امتیاز کاملاً مخالفم 1 تا کاملاً موافقم 7 درجه‌بندی شده است. دامنه نمرات پرسش‌نامه بین 20 تا 140 است. نمره‌های بالاتر نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری روانی بیشتر است. نمره برش این پرسش‌نامه 70 است. در پژوهش دنیس و واندروال اعتبار هم‌زمان این پرسش‌نامه را با پرسش‌نامه افسردگی بک برابر با 0/39- و روایی همگرایی آن را با مقیاس انعطاف‌پذیری روان‌شناختی مارتین و رابین 0/75 به دست آوردند [30]. ماسودا و تالی نیز میزان پایایی این پرسش‌نامه را 0/82 محاسبه کرده‌اند [31]. پایایی این پرسش‌نامه در پژوهش علی اکبری دهکردی و همکاران به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ 0/79 به دست آمد [18].

پرسش‌نامه تاب‌آوری کانور و دیویدسون
کانر و دیویدسون مقیاس تاب‌آوری کانر و دیویدسون را در سال 2003 طراحی کردند که به‌ منظور سنجش میزان تاب‌آوری در افراد مختلف ساخته شده است [32]. این مقیاس به‌صورت خودگزارشی و دارای 25 سؤال است. نمره‌گذاری این مقیاس براساس یک طیف لیکرتی بین صفر،کاملاًً نادرست تا 4، همیشه درست نمره‌گذاری می‌شود. برای به دست آوردن امتیاز کلی پرسش‌نامه، مجموع امتیازات همه سؤالات باید با هم جمع شوند. این امتیاز دامنه‌ای از صفر تا 100 خواهد داشت. هرچه امتیازات بالاتر باشد، میزان تاب‌آوری فرد پاسخ‌دهنده بیشتر خواهد بود. نقطه برش این پرسش‌نامه نمره 50 است؛ یعنی نمره بالاتر از 50 نشان‌دهنده افرادی است که تاب‌آوری بالاتر دارند و هرچه این نمرات بالاتر از 50 باشد، میزان تاب‌آوری بالاتر خواهد بود. پایایی (به روش بازآزمایی و آلفای کرونباخ) و روایی (به روش تحلیل عوامل و روایی همگرا و واگرا) توسط سازندگان آزمون در گروه‌های مختلف (عادی و درخطر) احراز شده است. کانر و دیویدسون ضریب آلفای کرونباخ مقیاس تاب‌آوری را 0/89 گزارش کرده‌اند. همچنین، ضریب پایایی حاصل از روش بازآزمایی در یک فاصله 4 هفته‌ای 0/87 بوده است. رحیم پور و همکاران پرسش‌نامه تاب‌آوری را ترجمه و روایی محتوایی آن را 0/84 و ضریب پایایی آن را 0/94 گزارش کردند [33]. 

سنجش عامل قند خون
 در این پژوهش برای سنجش این عامل در بیماران دیابتی از روش الیزا (ELISA) به‌صورت ناشتا با استفاده از کیت آزمایشگاهی در مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون استفاده شد.

یافته‌ها
یافته‌های جمعیت‌شناختی نشان داد میانگین سن شرکت‌کنندگان گروه آزمایش 47/9 و گروه کنترل 49/3 بود. همچنین 46/2 از شرکت‌کنندگان تحصیلات دیپلم، 35/2 تحصیلات لیسانس و 18/6 تحصیلات فوق لیسانس داشتند. از میان شرکت‌کنندگان در پژوهش 84/1 متأهل و 15/9 مجرد بودند. میانگین و انحراف‌معیار متغیرهای پژوهش در جدول شماره 2 ارائه شده است.


جدول شماره 2، میانگین و انحراف‌معیار متغیرهای تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و میزان کنترل گلیسمیک برای مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون را نشان می‌دهد که پس از رفتاردرمانی دیالکتیک، نمرات گروه آزمایش تفاوت معنادار داشته است. همچنین آزمون کولموگروف اسمیرنف نشان می‌دهد فرض نرمال بودن برقرار است، برای تمامی متغیرهای تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و میزان کنترل گلیسمیک برقرار است (0/05>P). نتایج آزمون لون نشان داد فرض همگنی واریانس نیز برای تمامی متغیرهای تاب‌آوری (0/262=F و 0/615=P)، انعطاف‌پذیری روان‌شناختی (1/45=F و 0/243=P) و میزان کنترل گلیسمیک (0/409=F و 0/530=P)، برقرار است. نتایج تحلیل کواریانس چند متغیری در جدول شماره 3 ارائه شده است.


همان‌طورکه در جدول شماره 3 مشاهده می‌شود، یافته‌های حاصل از تحلیل کوواریانس چندمتغیره حاکی از آن است که F به‌دست‌آمده در تمامی آزمون‌ها، با درجه آزادی 5 و 22 در سطح P<0/05 و (5 و 22=df) و (5/46=F و 0/55=PillaisTrace). در ادامه برای درک دقیق‌تر و بررسی تأثیر جداگانه متغیر مستقل بر متغیرهای وابسته، از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیره استفاده می‌شود.

نتایج جدول شماره 4 نشان می‌دهد بین دو گروه آزمایش و کنترل در متغیرهای تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و میزان کنترل گلیسمیک تفاوت معنا‌داری وجود دارد (0/001>P).


ضریب اتا به‌دست‌آمده بیانگر این است که واریانس مربوط به تفاوت دو گروه در پس‌آزمون، ناشی از اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیک می‌باشد. 

بحث 
این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی رفتاردرمانی دیالکتیکی بر تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و میزان کنترل گلیسمیک بیماران دیابتی انجام شد. یافته‌ها نشان داد رفتاردرمانی دیالکتیکی بر افزایش تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری و میزان کنترل گلیسمیک در بیماران اثربخش است. این یافته با نتایج مطالعات [21، 25-29] همسو می‌باشد.
در تبیین این یافته می‌توان گفت که در جلسات آموزشی به بیماران در رابطه با تاب‌آوری جهت توانایی حل مسئله، داشتن حمایت اجتماعی، خوش‌بینی، تحمل آشفتگی، هدف‌مند بودن و امید و درنهایت داشتن زندگی لذت‌بخش، انواع مهارت‌های رفتاردرمانی دیالکتیکی که شامل هشیاری فراگیر بنیادین، تحمل پریشانی، تنظیم هیجان و کارآمدی بین فرد آموزش داده شد و تمرین عملی آن را در جلسه به‌صورت گروهی بحث کردند. درمان دیالکتیکی با استفاده از مهارت‌های ارتباطی، خودآگاهی، حل مسئله، کنترل رفتار، کمک‌خواهی، خوش‌بینی، حذف باورهای غلط، همدلی و قدرت تصمیم‌گیری قادر است تفکر امیدوارانه و هدف‌دار را در بیماران افزایش دهد و از این طریق به ارتقای سلامت روان و بهبود مهارت تاب‌آوری آنان کمک کند [27]. 
واضح‌ترمی‌توان گفت به‌دلیل ویژگی‌ها و مزمن بودن بیماری دیابت، پذیرش رنج‌ها و تحمل آشفتگی‌های ناشی از آن امری بسیار حیاتی در تاب‌آوری این افراد است؛ بنابراین آموزش مهارت‌های تحمل آشفتگی توانسته در این گروه با ارتقای میزان تحمل دردهای ناشی‌از زندگی با دیابت و جلوگیری از تبدیل شدن آن به رنج روان‌شناختی، اثرآفرین باشد. ازطرفی دیگر ازآنجاکه رفتاردرمانی دیالکتیکی ذهن‌آگاهی را در مرکز کار خود قرار داده، توانسته با افزایش تمرکز فرد و آموزش زندگی در لحظه حال و اتخاذ رویکردی غیرقضاوتی در ارتقای تاب‌آوری مؤثر باشد.همچنین می‌توان اشاره کرد که آموزش تنظیم هیجانی توانسته از طریق کاهش آسیب‌پذیری هیجانی و یادگیری روش‌هایی برای کاهش آسیب‌پذیری منفی و افزایش سرسختی هیجانی در ارتقای تاب‌آوری مؤثر باشد [28].
هسته اصلی رفتاردرمانی دیالکتیکی، مهارت‌های ذهن‌آگاهی و نظم‌بخشی هیجانی است که به بیماران یاد می‌دهد نسبت به هیجانات، افکار و رفتارهایشان آگاه باشند، با هیجانات روبه‌رو شوند، برخلاف امیال شدید هیجانی عمل کنند (افزایش انعطاف‌پذیری شناختی)، به‌علاوه تمرین ناهمجوشی فکر و هیجان برای نظم‌بخشی هیجانی و کاهش بی‌ثباتی و تکانشگری بسیار اثربخش است [24]. بنابراین رفتاردرمانی دیالکتیکی و تکنیک‌ها و مهارت‌هایی که در آن به‌کاربرده می‌شود، از طریق آن فرد از تأثیر ارتباط بین افکار و هیجان‌ها آگاه می‌شود و ارزیابی ناسازگارانه اتوماتیک شناسایی می‌شوند که این ارزیابی مجدد شناختی موجب افزایش انعطاف‌پذیری در تفکر خواهد شد. همچنین می‌توان گفت انجام تمرینات ذهن‌آگاهی به‌وسیله افزایش توانایی فرد در چرخش توجهش از آنچه مفید یا مؤثر نیست (مانند تمرکز بر افکار منفی) به آنچه مفید و مؤثر است می‌تواند به تعدیل تجربه هیجانی در او کمک کند [21] و باعث می‌شود افراد دارای دیابت، انعطاف‌پذیری شناختی بیشتری داشته باشند که براساس آن برای موقعیت‌های دشوار جایگزین پیدا کنند، موقعیت‌های دشوار را قابل کنترل بدانند و برای رویدادها و رفتارهای اجتماعی دیگران معنا و جایگزین مثبتی پیدا خواهند کرد [18].
 براین‌اساس رفتاردرمانی دیالکتیک با ایجاد توانایی تحمل آشفتگی، می‌تواند آسیب‌های روان‌شناختی همچون اضطراب و متغیرهای مرتبط با آن را کاهش دهد و آرامش روان‌شناختی بیشتری را به وجود آورد. همچنین رفتاردرمانی دیالکتیک به‌عنوان درمانی حمایت‌گرانه که مستلزم ارتباطی قوی بین درمانجو و درمانگر است می‌تواند باعث رشد مهارت‌هایی همچون تحمل درماندگی، ذهن‌آگاهی، خودنظم‌جویی هیجانات و مهارت کارآمد در بیماران شود؛ به‌طوری‌که با ارائه راهکارهای جدید برای تعدیل آثار شرایط ناراحت‌کننده و افزایش انعطاف‌پذیری روان‌شناختی به بیماران مبتلا به دیابت کمک می‌کند تا بهتر با تجربه‌های دردناک حاصل از بیماری دیابت کنار بیایند [15].

نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش نشان داد مهارت‌های رفتاردرمانی دیالکتیکی ازجمله تحمل پریشانی، تنظیم هیجان و کارآمدی بین فرد منجر به افزایش تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی در بیماران مبتلا به دیابت شد. پژوهش حاضر در بیماران دیابتی شهرستان گرگان انجام شده است. بنابراین، در صورت تغییر در تعداد، جنسیت جامعه و نمونه آماری ممکن است نتایج متفاوتی حاصل شود. پیشنهاد می‌شود این پژوهش به‌صورت مطالعه موردی در چند جامعه آماری (بیماران قلبی و عروقی، شهرهای دیگر، زنان و مردان) انجام و نتایج حاصله را با یکدیگر مقایسه شود. پیشنهاد می‌شود سیاستگذاران حوزه بهداشت و درمان، تلاش کنند تا از روش‌های مختلفی همانند رفتاردرمانی دیالکتیکی اقدام به افزایش تاب‌آوی و انعطاف‌پذیری بیماران دیابتی کنند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کد اخلاقی این طرح IR.PNU.REC.1401.024 از معاونت پژوهشی دانشگاه پیام نور دریافت شده است.

حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتد.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از کلیه شرکت‌کنندگان جهت همکاری در این پژوهش تشکر و قدردانی‌ می‌شود.

References
1.Agha Yousefi A, Safari Y, Ahmadi S, Abbaspour P. [Studying the effectiveness of coping therapy on psychological markers (stress, quality of life and coping strategies) in type II diabetic patients (Persian)]. Scientific-Research Quarterly of Health Psychology. 2020; 9(34):25-40. [Link]
2.Rajabi M, Malehi al-Zhakrini S, Asadi J, Mirzaei M. [The effectiveness of metacognitive training on cholesterol (LDL), cholesterol (HDL) and depression in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Health Psychology. 2020; 9(36):87-104. [Link]
3.Rezai Kokhdan F, Dartaj F, Ghaemi F, Hatami M, Delavar A. [Comparing the effectiveness of mindfulness and cognitive behavioral therapy on blood sugar and glycosylated hemoglobin in type 2 diabetes patients (Persian)]. The Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2020; 63(3):2414-27. [Link]
4.Zimmet P, Alberti KG, Magliano DJ, Bennett PH. Diabetes mellitus statistics on prevalence and mortality: Facts and fallacies. Nature reviews. Endocrinology. 2016; 12(10):616-22. [DOI:10.1038/nrendo.2016.105] [PMID]
5.Fakhri M, Bahar A, Amini F. [Effectiveness of mindfulness on happiness and blood sugar level in diabetic patients (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2017; 27(151): 94-104. [Link]
6.Carpenter R, DiChiacchio T, Barker K. Interventions for self- management of type 2 diabetes: An integrative review, International Journal of Nursing Sciences. 2018; 6(1):70-91.  [DOI:10.1016/j.ijnss.2018.12.002] [PMID] [PMCID]
7.Srinivasan BT, Davies M. Glycaemic management of type 2 diabetes. Medicine. 2019; 47(1):32-9. [DOI:10.1016/j.mpmed.2018.10.009]
8.Meerow S, Newell JP. Urban resilience for whom, what, when, where, and why? Urban Geography. 2019; 40(3):309-29. [DOI:10.1080/02723638.2016.1206395]
9.Gultekin A, Kavak F, Ozdemir A. The correlation between spiritual well-being and psychological resilience in patients with liver transplant. Medicine Science. 2019; 8(3):531-6. [DOI:10.5455/medscience.2018.07.8997]
10.Iacoviello M, Charney DS. Cognitive and behavioral components of resilience to stress. In: Chen A, editor. Stress resilience. Massachusetts: Academic Press; 2020.  [DOI:10.1016/B978-0-12-813983-7.00002-1]
11.Zain Abadi H, Khabareh K. [A reflection on the phenomenon of a resilient teacher; Phenomenology of teachers’ attitudes and lived experiences (Persian)]. Management and Planning in Educational Systems. 2020; 13(1):13-36. [DOI:10.29252/mpes.13.1.13]
12.Golestane M, Timuri E. [Investigating some of the important antecedents and consequences of teachers’ resiliency (Persian)]. Psychological Achievement. 2019; 26(1):169-90. [Link]
13.Hosseini S, Ahadi M, Hatami M, Khalatbari J. [Comparison of the effectiveness of mindfulness-based therapy and acceptance and commitment therapy on resilience, psychological well-being and blood sugar levels in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatric Nursing. 2021; 9(1):89-102. [Link]
14.Sadeghi M, Safari Mousavi S, Farhadi M. [The role of psychological flexibility and self-compassion in predicting depression, anxiety and stress in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Journal of Isfahan Medical School, 2016; 35(452):1468-75. [Link]
15.Deledda G, Giansante M, Poli S, Geccherle E, Fantoni G, Scandola M, et al. The role of psychological flexibility in cancer pain. Journal of Psychosomatic Research. 2018; 109:98. [DOI:10.1016/j.jpsychores.2018.03.044]
16.Wang S, Zhou Y, Yu S, Ran L, Liu XP, & Chen YF. Acceptance and Commitment therapy and cognitive-behavioral therapy as treatments for academic procrastination: A randomized controlled group session. Research on Social Work Practice. 2017; 27(1):48-58.  [DOI:10.1177/1049731515577890]
17.Igarashi Y, Staples J, Vigil S, Pero G, Gardner R, Thomat A, et al. The impact of psychological flexibility in the relationship between discrimination and internalized transnegativity among transgender and gender expansive adults. Journal of Contextual Behavioral Science. 2022; 24:42-50. [DOI:10.1016/j.jcbs.2022.03.005]
18.Ali Akbari Dehkordi M, Ghafouri S, Jafari F, Mohteshmi T. [The effectiveness of education based on acceptance and commitment on physical symptoms, psychological flexibility and social health of patients with psoriasis (Persian)]. Knowledge and Research in Applied Psychology. 2019; 21(4):118-32. [DOI:10.30486/JSRP.2019.580247.1584]
19.Dheer R, Lenartowicz T. Cognitive flexibility: Impact on entrepreneurial intentions. Journal of Vocational Behavior. 2019; 115:103339. [DOI:10.1016/j.jvb.2019.103339]
20.Watts R, Luoma JB. The use of the psychological flexibility model to support psychedelic assisted therapy. Journal of Contextual Behavioral Science. 2020; 15:92-102. [DOI:10.1016/j.jcbs.2019.12.004]
21.Khakshor Shandiz F, Shahabizadeh F, Ahi Q, Mujahidi M. [The effectiveness of dialectical behavior therapy on stress and cognitive flexibility of women with type 2 diabetes (Persian)]. Journal of Qom University of Medical Sciences. 2021; 15(5):358-67. [DOI:10.32598/qums.15.5.2373.1]
22.Arabzadeh A, Nemati M, Turkman Menesh A, Faramarzi F. [The effectiveness of dialectical behavior therapy on increasing self-compassion and psychological well-being and decreasing blood pressure in individuals with substance abuse (Persian)]. Scientific Quarterly of Research on Addiction. 2022; 15(62):261-88. [DOI:10.52547/etiadpajohi.15.62.261]
23.Flynn D, Kells M, Joyce M. Dialectical behaviour therapy: Implementation of an evidence - based intervention for borderline personality disorder in public health systems. Current Opinion in Psychology. 2021; 37:152-7.  [DOI:10.1016/j.copsyc.2021.01.002] [PMID]
24.Kim H, Yeo J. Impact of sexual attitude and marital intimacy on sexual satisfaction in pregnant couples: An application of the actor -partner interdependence model. Korean Journal of Women Health Nursing. 2017; 23(3):201.  [DOI:10.4069/kjwhn.2017.23.3.201]
25.Cohen J, Norona JC, Yadavia JE, Borsari B. Affirmative dialectical behavior therapy skills training with sexual minority veterans. Cognitive and Behavioral Practice. 2021; 28(1):77 -91. [DOI:10.1016/j.cbpra.2020.05.008]
26.Mitchell R, Roberts R, Bartsch D, Sullivan T. Changes in mindfulness facets in a dialectical behavior therapy skills training group program for borderline personality disorder. Journal of Clinical Psychology. 2019; 75(6):958 -69. [DOI:10.1002/jclp.22744] [PMID]
27.Bahrami F, Zahedi Y. [The effectiveness of group dialectical behavioral therapy on increasing the life expectancy and resilience of exceptional children's mothers (Persian)]. Culture of Counseling and Psychotherapy. 2018; 9(35):171-89. [Link]
28.Ramaiya MK, McLean C, Regmi U, Fiorillo D, Robins CJ, Kohrt BA. A dialectical behavior therapy skills intervention for women with suicidal behaviors in rural Nepal: A single- case experimental design series. Journal of Clinical Psychology. 2018; 74(7):1071-91.  [DOI:10.1002/jclp.22588] [PMID] [PMCID]
29.Lee S, Mason M. Effectiveness of brief DBTinformed group therapy on psychological resilience: A preliminary naturalistic study. Journal of College Student Psychotherapy. 2019; 33(1):25-37. [DOI:10.1080/87568225.2018.1425646]
30.Dennis J, Vander Wal J. The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity, Cognitive Therapy Research. 2010; 34(1):241-53. [DOI: 10.1007/s10608-009-9276-4]
31.Masuda A, Tully EC. The role of mindfulness and psychological flexibility in somatization, depression, anxiety, and general psychological distress in a nonclinical college sample. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine. 2012; 17(1):66-71.  [DOI:10.1177/2156587211423400]
32.Connor KM, Davidson JR. Development of new resilience scale: The Connor- Davidson, Resilience scale (CD-RISC). Journal of Depression and Anxiety. 2003; 18(2):76- 82.  [DOI:10.1002/da.10113] [PMID]
33.Rahimpour S, Arefi M, Manshai G. [Effectiveness of integrated training of time perspective and mindfulness on resilience and wisdom (Persian)]. Research Paper on Positive Psychology. 2021; 7(1):35-52. [DOI:10.22108/PPLS.2021.118779.1798]